خلاصه کتاب رویکرد گام به گام ACT به زبان ساده ( نویسنده مهدی خدادادی، رایحه مدرسی عالم )

کتاب «رویکرد گام به گام ACT به زبان ساده» اثر مهدی خدادادی و رایحه مدرسی عالم، راهنمایی جامع و عملی برای آشنایی با درمان پذیرش و تعهد (ACT) است. این اثر ارزشمند، مبانی فلسفی، اصول نظری و پروتکل های درمانی ACT را به شیوه ای گام به گام و قابل درک تشریح می کند تا خواننده بتواند درک عمیقی از این رویکرد درمانی مؤثر به دست آورد و با چالش های زندگی مواجه شود. این کتاب برای تمامی علاقه مندان به توسعه فردی و متخصصان حوزه روانشناسی بسیار کاربردی خواهد بود.

شناخت این کتاب، در واقع سفری به اعماق یکی از پویاترین و کاربردی ترین رویکردهای روان درمانی معاصر است. در دنیای پرهیاهو و پیچیده امروز، مواجهه با رنج های روان شناختی اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. رویکرد پذیرش و تعهد (ACT)، به عنوان شاخه ای از درمان های رفتاری موج سوم، به افراد کمک می کند تا با پذیرش تجربیات درونی ناخوشایند خود، زندگی ای سرشار از معنا و هدف بیافرینند. کتاب پیش رو که با دقت و ظرافت توسط مهدی خدادادی و رایحه مدرسی عالم به رشته تحریر درآمده، یک راهنمای جامع و عملی برای درک و به کارگیری اصول ACT است. این کتاب نه تنها به توضیح تئوری های بنیادین می پردازد، بلکه خواننده را با پروتکل های درمانی گام به گام آشنا می سازد و مسیر عملی انعطاف پذیری روان شناختی را هموار می کند.

هدف از این محتوا، ارائه یک خلاصه تحلیلی و جامع از کتاب «رویکرد گام به گام ACT به زبان ساده» است. این خلاصه به گونه ای طراحی شده تا مخاطب را با تمامی جنبه های کلیدی کتاب، از مبانی فلسفی گرفته تا کاربردهای بالینی و پروتکل های درمانی، آشنا کند. تلاش شده است تا با زبانی شیوا و روایتی جذاب، مفاهیم پیچیده ACT به شکلی ملموس و قابل درک ارائه شود، به طوری که خواننده بدون نیاز به مطالعه کامل کتاب، دیدی عمیق و کاربردی از آن پیدا کند. این محتوا برای روانشناسان، درمانگران، دانشجویان رشته های مرتبط، و همچنین افرادی که به دنبال توسعه فردی و بهبود کیفیت زندگی خود هستند، یک منبع ارزشمند و راهنمای کامل خواهد بود.

ACT چیست؟ درک مبانی رویکرد پذیرش و تعهد

ACT، مخفف Acceptance and Commitment Therapy (درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد)، یک رویکرد روان درمانی مدرن است که در دسته درمان های رفتاری موج سوم قرار می گیرد. این رویکرد به جای تلاش برای کنترل یا تغییر مستقیم افکار و احساسات ناخوشایند، بر پذیرش آن ها و در عین حال، تعهد به اقداماتی که با ارزش های فردی همسو هستند، تمرکز دارد. ACT به افراد کمک می کند تا با افزایش انعطاف پذیری روان شناختی، بتوانند با رنج های اجتناب ناپذیر زندگی کنار بیایند و در عین حال، زندگی معناداری داشته باشند.

تاریخچه ACT به دهه ۱۹۸۰ بازمی گردد و استیون هیز از پیشگامان این رویکرد محسوب می شود. ACT بر مبنای تئوری چارچوب رابطه ای (Relational Frame Theory – RFT) استوار است که توضیح می دهد چگونه زبان و شناخت انسان می تواند به جای کمک، او را در دام الگوهای فکری ناکارآمد گرفتار کند. هدف نهایی ACT افزایش انعطاف پذیری روان شناختی است؛ یعنی توانایی فرد برای حضور در لحظه حال، پذیرش تجربیات درونی خود (حتی ناخوشایندترین آن ها)، و اقدام بر اساس ارزش های شخصی، صرف نظر از چالش ها و موانع درونی.

ACT شش فرآیند اصلی را در قالب یک مدل به نام «هگزافلکس ACT» معرفی می کند که در هم تنیده و مکمل یکدیگرند:

• پذیرش (Acceptance): گشودگی نسبت به تجربه های درونی ناخوشایند، بدون تلاش برای تغییر یا کنترل آن ها.
• گسلش شناختی (Cognitive Defusion): فاصله گرفتن از افکار، به گونه ای که فرد بتواند آن ها را صرفاً به عنوان کلمات یا تصاویر ذهنی ببیند، نه حقایق مطلق.
• ارتباط با زمان حال (Being Present): آگاهی کامل و بدون قضاوت نسبت به لحظه حال، از طریق ذهن آگاهی.
• خود به عنوان زمینه (Self-as-Context): تجربه «خود» به عنوان ناظری پایدار و فراتر از افکار، احساسات و نقش های موقت.
• ارزش ها (Values): شناسایی آنچه برای فرد در زندگی عمیقاً مهم است و به آن معنا می بخشد.
• عمل متعهدانه (Committed Action): برداشتن گام های عملی و پیوسته در جهت ارزش های شخصی، حتی در مواجهه با دشواری ها.

این شش فرآیند به فرد کمک می کنند تا انعطاف پذیری روان شناختی خود را افزایش دهد و در مواجهه با مشکلات، انتخاب های آگاهانه تری داشته باشد.

معرفی نویسندگان: مهدی خدادادی و رایحه مدرسی عالم

کتاب «رویکرد گام به گام ACT به زبان ساده» حاصل تلاش دو نویسنده برجسته در حوزه روانشناسی، مهدی خدادادی و رایحه مدرسی عالم است. این دو متخصص با تکیه بر دانش و تجربه خود در زمینه روان درمانی، اثری را خلق کرده اند که توانسته گامی مؤثر در جهت ترویج و آموزش این رویکرد درمانی نوین در جامعه فارسی زبان باشد.

مهدی خدادادی، با پیشینه علمی قوی در حوزه روانشناسی و درمان های مبتنی بر شواهد، تلاش کرده است تا مفاهیم پیچیده ACT را به زبانی ساده و ساختاری گام به گام ارائه دهد. تجربه ایشان در کار با مراجعان و تدریس در این حوزه، به او امکان داده تا کتابی کاربردی و عملی بنویسد که هم برای متخصصان و هم برای عموم مردم قابل استفاده باشد.

رایحه مدرسی عالم نیز به عنوان یک متخصص توانمند، با نگاهی دقیق و علمی، به غنای این اثر افزوده اند. تخصص و دقت ایشان در ساختارمند کردن محتوا و ارائه پروتکل های درمانی، به این کتاب اعتبار ویژه ای بخشیده است. همکاری این دو نویسنده، اثری را پدید آورده که نه تنها از نظر علمی معتبر است، بلکه با زبانی صمیمی و روایت محور، حس همراهی و نزدیکی با خواننده ایجاد می کند و او را در مسیر کشف و به کارگیری ACT یاری می رساند.

خلاصه کامل کتاب رویکرد گام به گام ACT به زبان ساده (فصل به فصل و بخش به بخش)

کتاب «رویکرد گام به گام ACT به زبان ساده» یک سفر آموزشی چهارفصله است که خواننده را از مبانی تاریخی و فلسفی ACT به سمت پروتکل های درمانی عملی و پیشرفته هدایت می کند. هر فصل با دقت طراحی شده تا جنبه های مختلف این رویکرد را پوشش دهد و در نهایت، یک دیدگاه جامع و کاربردی از ACT را ارائه دهد. این کتاب فراتر از یک معرفی صرف، یک نقشه راه برای درک و به کارگیری ACT در زندگی و حرفه است.

فصل اول: زیربنای تاریخی ACT

فصل نخست این کتاب، بستر لازم برای درک عمیق تر ACT را فراهم می آورد. این فصل، خواننده را به سفری در زمان می برد تا ریشه های تاریخی و تحولات روانشناسی را که منجر به ظهور ACT شده اند، درک کند. در قرن بیستم، روانشناسی با تأثیرپذیری از علوم تجربی، به سمت نگاهی ماشینی و مکانیکی به انسان سوق پیدا کرد. اما ناکامی ها در درمان برخی مشکلات، نیاز به رویکردهای نوین و جامع تر را برجسته ساخت. در همین راستا، ACT به عنوان یک روش درمانی معنوی تر و انسانی تر، پا به عرصه وجود نهاد.

مبانی تاریخی رویکرد پذیرش و تعهد (ACT)

نویسندگان در این بخش به چگونگی شکل گیری ACT در بستر تحولات روانشناسی، به ویژه موج سوم درمان های رفتاری، اشاره می کنند. این موج جدید، به جای تمرکز صرف بر تغییر محتوای افکار یا علائم رفتاری، بر تغییر رابطه فرد با افکار و احساساتش تأکید دارد.

مبنای فلسفی رویکرد پذیرش و تعهد (ACT)

یکی از نقاط قوت ACT، ریشه های فلسفی عمیق آن است. این رویکرد به شدت از فلسفه های اگزیستانسیالیستی و کانتکستوالیسم کارکردی (Functional Contextualism) متأثر است. اگزیستانسیالیسم بر آزادی، مسئولیت و یافتن معنا در زندگی تأکید دارد، در حالی که کانتکستوالیسم کارکردی به بررسی رفتار در بستر کامل آن می پردازد و بر کارآمدی (اثربخشی) مداخلات تأکید می کند.

مبانی نظری رویکرد پذیرش و تعهد (ACT)

مبانی نظری ACT بر تئوری چارچوب رابطه ای (RFT) استوار است. RFT توضیح می دهد که چگونه ذهن انسان از طریق زبان، توانایی ایجاد ارتباط بین پدیده ها را دارد، حتی اگر این ارتباطات از نظر منطقی غیرواقعی باشند. این توانایی می تواند منجر به «همجوشی شناختی» شود که در آن فرد افکار و احساسات خود را با واقعیت یکسان می پندارد و در دام رنج گرفتار می شود.

تعریف جامع ACT

ACT به عنوان درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، به افراد می آموزد که رنج و درد بخش طبیعی زندگی است و اجتناب از آن نه تنها بی نتیجه است، بلکه می تواند مشکلات را تشدید کند. هدف این است که افراد با پذیرش رنج های خود، به سمت ارزش هایشان حرکت کنند و زندگی ای پرمعنا و غنی داشته باشند. این تعریف جامع، مسیر کلی رویکرد را برای خواننده روشن می سازد.

نکات کلیدی این فصل: فصل اول به ما نشان می دهد که ACT چگونه از دل نیاز به رویکردهای انسانی تر و واقع بینانه تر در روانشناسی متولد شده است. این رویکرد با اتکا به مبانی فلسفی و نظری قوی، بر پذیرش رنج به عنوان بخشی از وجود انسان و حرکت به سوی ارزش ها تأکید دارد.

فصل دوم: درمان گام به گام با رویکرد ACT

فصل دوم به قلب عملی ACT می پردازد و درمان گام به گام را تشریح می کند. این فصل، شش فرآیند اصلی هگزافلکس ACT را با جزئیات و مثال های کاربردی، و همچنین تمثیل های غنی و راهکارهای عملی ارائه می دهد تا خواننده بتواند درک عمیقی از چگونگی پیاده سازی این رویکرد درمانی داشته باشد. این گام ها برای افزایش انعطاف پذیری روان شناختی طراحی شده اند.

بخش اول: اجتناب تجربی و تبدیل آن به پذیرش

مفهوم اجتناب تجربی: در این بخش، مفهوم اجتناب تجربی، یعنی تلاش برای دوری از افکار، احساسات، و خاطرات ناخوشایند، به تفصیل مورد بررسی قرار می گیرد. نویسندگان توضیح می دهند که چگونه این تلاش ها، که در ابتدا به نظر راه حل می رسند، در بلندمدت به دام هایی تبدیل می شوند که رنج بیشتری را به همراه دارند.

پذیرش: پذیرش، گام اول رهایی است. در این قسمت، پذیرش نه به معنای تسلیم یا رضایت، بلکه به معنای گشودگی آگاهانه و بدون قضاوت نسبت به تمامی تجربیات درونی (خوشایند و ناخوشایند) تعریف می شود. روش های پرورش پذیرش، مانند توجه به لحظه حال و تمرینات ذهن آگاهی، ارائه می شوند.

تمثیل های کلیدی: برای ملموس تر کردن مفهوم پذیرش، تمثیل هایی مانند «مزرعه»، «مادرشوهر» و «مهمان» به کار گرفته شده اند. این تمثیل ها به خواننده کمک می کنند تا درک کند که تلاش برای کنترل یا بیرون راندن آنچه نمی توان کنترل کرد، چقدر بی فایده و آسیب زا است.

روش های عملی: «تضعیف کنترل»، «بیرون کشیدن سیستم» و «بازرسی علمی» از جمله روش های عملی هستند که برای کمک به افراد جهت کاهش تلاش های کنترل گرایانه و افزایش پذیرش معرفی می شوند.

بخش دوم: آمیختگی شناختی و تبدیل آن به گسلش

آمیختگی شناختی: نویسندگان توضیح می دهند که چگونه افراد در «دام افکار» گرفتار می شوند و افکارشان را با واقعیت یکی می پندارند. آمیختگی شناختی حالتی است که فرد به دلیل قضاوت های ذهنی خود، قدرت عمل و انعطاف پذیری اش را از دست می دهد.

گسلش (Defusion): گسلش، تکنیکی برای فاصله گرفتن از افکار است؛ به گونه ای که فرد بتواند افکارش را صرفاً کلمات، تصاویر یا قصه های ذهنی ببیند، نه حقایق مطلق. این به معنای تغییر محتوای فکر نیست، بلکه تغییر رابطه فرد با فکر است.

روش های کار در گسلش: این بخش به ارائه تکنیک های عملی گسلش می پردازد، از جمله: «آموزش محدودیت های زبان»، «ایجاد فاصله بین فکرکننده و احساس کننده»، «زبان خارجی»، «تکنیک قدم زدن با ذهن»، «نگاه کردن به افکار به جای نگاه کردن از افکار»، «آشکار نمودن ویژگی های پنهان کلام»، «تضعیف مجموعه روابط کلامی» و «قراردادهای کلامی». تمثیل های «اتوبوس» و «قطار» نیز به خوبی این مفهوم را توضیح می دهند.

بخش سوم: دلبستگی به خود مفهوم سازی شده و تبدیل آن به خود به عنوان زمینه

دلبستگی به خود مفهوم سازی شده: درک هویت فرد اغلب از طریق داستان های ذهنی شکل می گیرد که او درباره خود می سازد. این خود مفهوم سازی شده، می تواند فرد را در دام محدودیت ها و قضاوت های ذهنی خود گرفتار کند.

خود به عنوان زمینه (Self-as-Context): ACT به افراد کمک می کند تا «خود» را نه به عنوان افکار یا احساسات متغیر، بلکه به عنوان ناظری پایدار و زمینه ای برای تمامی تجربیات خود، درک کنند. این خود، مانند آسمانی است که ابرها (افکار و احساسات) در آن می آیند و می روند.

روش های پرورش خود به عنوان زمینه: تمثیل «صفحه شطرنج» و «لباس» به خواننده کمک می کنند تا این مفهوم را درک کند. همچنین، تمرینات تجربی و تلفیق با خودارزیابی، به تقویت این حس از خود پایدار کمک می کنند.

بخش چهارم: فقدان ارزش های روشن و تبدیل آن به ارزش ها

فقدان ارزش های روشن: بسیاری از افراد در زندگی خود با احساس پوچی و بی معنایی دست و پنجه نرم می کنند که ناشی از عدم وضوح در ارزش هایشان است.

ارزش ها: ارزش ها، جهت گیری های قلبی و عمیق فرد در زندگی هستند که به آن معنا و هدف می بخشند. برخلاف اهداف که پایان پذیرند، ارزش ها فرآیندهایی مستمر و پویا هستند. این بخش تفاوت میان ارزش و هدف را روشن می سازد.

تمثیل های کلیدی: تمثیل های «کارگردان» و «تشییع جنازه» به افراد کمک می کنند تا ارزش های واقعی خود را شناسایی کنند. همچنین، روش هایی برای اهمیت قائل شدن برای ارزش ها و کمک به مراجع برای بررسی زندگی حال خود به منظور ارتباط با ارزش ها ارائه می شود.

بخش پنجم: غلبه گذشته و آینده مفهوم سازی شده و تبدیل آن به ارتباط با زمان حال

غلبه گذشته و آینده مفهوم سازی شده: ذهن انسان اغلب در گذشته (پشیمانی ها) یا آینده (نگرانی ها) سرگردان است و از لحظه حال غافل می شود.

ارتباط با زمان حال (Being Present): این فرآیند بر پرورش ذهن آگاهی و حضور کامل در «اینجا و اکنون» تمرکز دارد. هدف این است که فرد بتواند بدون قضاوت، توجه خود را به آنچه در لحظه حال تجربه می کند، معطوف سازد.

تمرکز ذهنی: تکنیک های تمرکز ذهنی به افراد کمک می کنند تا از حواس پرتی های ذهنی رها شده و با تمرین های ساده، حضور خود را در لحظه حال تقویت کنند.

بخش ششم: منفعل بودن و عدم اقدام به عمل و تبدیل آن به عمل متعهدانه

منفعل بودن و عدم اقدام به عمل: بسیاری از افراد با وجود شناخت ارزش هایشان، به دلیل موانع درونی (مانند ترس، تردید یا تنبلی) در مسیر اقدام متعهدانه منفعل باقی می مانند.

عمل متعهدانه (Committed Action): عمل متعهدانه به معنای برداشتن گام های عملی و پیوسته در جهت ارزش های شناسایی شده است، حتی اگر با احساسات ناخوشایند همراه باشد. این بخش به ارتباط «تمایل» و «تعهد به عمل» می پردازد و نشان می دهد که تمایل به تجربه ناخوشایند برای رسیدن به ارزش ها، یک بخش حیاتی از فرآیند است.

روش کار در تعهد به عمل: برنامه های کاربردی مربوط به اهداف و فعالیت ها، ادامه دادن به تعهد در حضور موانع هیجانی و ارزیابی تعهد به عمل، از جمله مواردی هستند که در این بخش برای تسهیل اقدام متعهدانه توضیح داده می شوند.

قلب تپنده رویکرد ACT در انعطاف پذیری روان شناختی نهفته است؛ توانایی پذیرش آنچه نمی توان تغییر داد و تعهد به اقداماتی که زندگی را سرشار از معنا می سازد.

خلاصه فصل دوم: این فصل با گام های عملی و تمثیل های کاربردی، شش فرآیند اصلی ACT را تشریح می کند. از پذیرش تجربیات درونی گرفته تا گسلش از افکار، درک خود به عنوان زمینه، شفاف سازی ارزش ها، ارتباط با زمان حال و نهایتاً اقدام متعهدانه، همگی مسیر رسیدن به انعطاف پذیری روان شناختی را ترسیم می کنند.

فصل سوم: تأثیر ACT بر روی اختلالات روانی و جسمی

یکی از ویژگی های برجسته ACT، کارآمدی آن به عنوان یک رویکرد فراتشخیصی است. این به معنای آن است که ACT به جای تمرکز بر دسته بندی اختلالات بر اساس DSM، به فرآیندهای روان شناختی مشترک در تمامی آن ها می پردازد. فصل سوم کتاب به تفصیل کاربردهای گسترده ACT را در طیف وسیعی از مشکلات روانی و جسمی بررسی می کند و نشان می دهد که این رویکرد چگونه می تواند کیفیت زندگی افراد را بهبود بخشد.

بخش اول: اختلالات روانی

ACT در درمان بسیاری از اختلالات روانی، نتایج امیدوارکننده ای داشته است:

• کودکان دارای مشکلات رفتاری برون سازی شده: ACT به کودکان کمک می کند تا با پذیرش هیجانات دشوار، رفتارهای سازگارانه تری از خود نشان دهند.
• اختلال افسردگی عمده در نوجوانان: این رویکرد به نوجوانان می آموزد تا با افکار و احساسات افسرده کننده خود با گشودگی مواجه شوند و به سمت ارزش هایشان حرکت کنند.
• اضطراب اجتماعی: ACT به افراد کمک می کند تا از دام اجتناب اجتماعی رها شوند و با پذیرش اضطراب، در موقعیت های اجتماعی فعال تر عمل کنند.
• تعارضات زناشویی (زنان درگیر خشونت خانگی) و روابط فرازناشویی: این رویکرد به افراد کمک می کند تا با پذیرش درد و رنج ناشی از روابط چالش برانگیز، انتخاب هایی آگاهانه تر در جهت ارزش هایشان داشته باشند.

بخش دوم: اختلالات جسمی

ACT همچنین در مدیریت و بهبود کیفیت زندگی افراد با اختلالات جسمی مزمن بسیار مؤثر است:

• معلولان جسمی: ACT به این افراد کمک می کند تا با محدودیت های جسمی خود کنار بیایند و زندگی ای معنادار با وجود چالش ها داشته باشند.
• مدیریت درد مزمن (تالاسمی، دیابت نوع دو، ام اس، سرطان، آرتریت روماتوئید): دردهای مزمن اغلب با رنج روان شناختی زیادی همراه هستند. ACT به بیماران می آموزد که چگونه با درد خود با پذیرش مواجه شوند، از دام اجتناب رها گردند و بر اساس ارزش هایشان به زندگی ادامه دهند. این رویکرد به افزایش کیفیت زندگی و تاب آوری در برابر بیماری کمک شایانی می کند.
• کودکان افسرده و اضطراب فراگیر: ACT می تواند در کمک به کودکان برای مدیریت احساسات دشوار و پذیرش آن ها، نقش مهمی ایفا کند.

خلاصه فصل سوم: این فصل نشان می دهد که ACT چگونه با تمرکز بر فرآیندهای بنیادین روان شناختی، می تواند به طیف وسیعی از افراد با مشکلات روانی و جسمی، از کودکان گرفته تا بزرگسالان، کمک کند تا زندگی پربارتری داشته باشند و با چالش های خود با انعطاف پذیری بیشتری مواجه شوند.

فصل چهارم: ACT پیشرفته (درمان)

فصل چهارم، گامی فراتر از مفاهیم اولیه برمی دارد و به جزئیات اجرای ACT درمانی می پردازد. این فصل به متخصصان و علاقه مندان به ACT کمک می کند تا درک عمیق تری از نحوه طراحی و اجرای جلسات درمانی و تکنیک های پیشرفته داشته باشند و بتوانند آن را در عمل به کار گیرند. این بخش به نوعی، راهنمای پروتکل درمانی ACT محسوب می شود.

شرح جلسات درمانی و تکنیک های پیشرفته

در این بخش، ساختار جلسات درمانی ACT، معمولاً از جلسه اول تا نهم، تشریح می شود. هر جلسه اهداف خاص خود را دارد و به تدریج مراجع را با فرآیندهای شش گانه ACT آشنا می کند. اهمیت «یادداشت تجربه روزانه» به عنوان ابزاری برای پیگیری پیشرفت و تمرین مهارت ها بین جلسات نیز برجسته می شود. همچنین، استراتژی های «پایان درمان» و «پیشگیری از عود» برای حفظ دستاوردها در طولانی مدت، مورد توجه قرار می گیرند.

راه و رسم اجرا و مفهوم پردازی مساله

یکی از مهارت های کلیدی در ACT، توانایی «مفهوم پردازی مساله درمانجو» بر اساس چارچوب ACT است. درمانگر باید بتواند مشکلات مراجع را نه به عنوان بیماری، بلکه به عنوان نتیجه ای از تلاش های اجتنابی و همجوشی شناختی درک کند. «ناامیدی سازنده» مفهومی است که در این بخش معرفی می شود؛ یعنی وقتی مراجع به این درک می رسد که راه حل های قبلی (تلاش برای کنترل) نه تنها بی اثر بوده اند، بلکه خود بخشی از مشکل هستند. تمثیل های مهمی مانند «دروغ سنج»، «دو کفه ترازو» و «مسابقه طناب کشی با هیولا» برای تشریح مفهوم ناامیدی سازنده و بی اثر بودن کنترل، به کار گرفته می شوند. همچنین، تمثیل های «آشفتگی تمیز/کثیف» و «همسایه مزاحم» به تفاوت رنج سالم و رنج اضافی ناشی از اجتناب اشاره دارند.

ارتقای پذیرش فعال و ناهم آمیزی شناختی

این بخش بر روش های عملی برای تعمیق پذیرش و گسلش تمرکز دارد. تکنیک هایی مانند «تمثیل ریگ های روان»، «تمرین پوشش سخت» و «عینیت بخشیدن به احساسات» به افراد کمک می کنند تا با هیجانات دشوار خود مواجه شوند. «تمرین رویارویی با آدم آهنی غول پیکر» یکی از مثال های تجربی برای مواجهه با احساسات شدید است. برای ناهم آمیزی شناختی، تکنیک های «تغییر قواعد زبانی»، «تیشه به ریشه دلیل یابی زدن»، «تمرین افکار نگاشته شده روی کارت ها» و تمثیل های «ذهن به عنوان عابر وراج» و «مسافران اتوبوس» ارائه می شوند که همگی به فرد کمک می کنند تا از دام افکار خود رها شود.

آموزش راهبردهای ذهن آگاهی و بافتار انگاشتن خویشتن

ذهن آگاهی رکن اساسی ACT است. در این بخش، «تمرینات رسمی و غیررسمی ذهن آگاهی»، از جمله «ذهن آگاهی از فکر»، «هیجان» و «محیط»، تشریح می شوند. هدف تقویت توانایی فرد برای حضور کامل در لحظه حال است. «خود به عنوان زمینه» نیز با تمثیل «صفحه شطرنج» و «تمرین مشاهده گر» مورد بررسی قرار می گیرد تا فرد بتواند خود را به عنوان ناظری بی طرف و پایدار بر تمامی تجربیاتش ببیند.

روشن سازی و تعیین هدف مبتنی بر ارزش ها

شناسایی ارزش ها و تبدیل آن ها به اهداف عملیاتی، گام مهمی در ACT است. «روش های سنجش و روشن سازی ارزش ها» از طریق سوالاتی در خصوص «آمال ها»، «آرزوها» و «رویاها» به افراد کمک می کنند تا آنچه واقعاً برایشان مهم است را کشف کنند. «تمرین قطب نمای ارزش ها» یک ابزار کاربردی برای این منظور است. سپس، «تعیین هدف مبتنی بر ارزش ها» و «برنامه ریزی فعالیت های متعهدانه» برای خلق الگوهای بزرگتر از عمل متعهدانه توضیح داده می شود.

پروتکل های درمانی خاص

این بخش، به پروتکل های ACT برای اختلالات خاص می پردازد و نشان می دهد که چگونه اصول کلی ACT می توانند برای مشکلات مشخصی مانند «افسردگی» و «وسواس کودکان» (با استفاده از استعاره «جزیره/کشتی») به کار گرفته شوند. این پروتکل ها، راهنمایی های عملی و گام به گام برای درمانگران فراهم می کنند.

خلاصه فصل چهارم: فصل چهارم به جزئیات اجرای ACT درمانی می پردازد، از ساختار جلسات و تکنیک های پیشرفته گرفته تا مفهوم پردازی مساله، ارتقای پذیرش و گسلش، آموزش ذهن آگاهی، روشن سازی ارزش ها و تعیین اهداف متعهدانه. این فصل یک راهنمای جامع برای متخصصانی است که قصد دارند ACT را به طور عملی به کار گیرند.

نتیجه گیری: چرا رویکرد گام به گام ACT یک منبع ارزشمند است؟

کتاب «رویکرد گام به گام ACT به زبان ساده» نوشته مهدی خدادادی و رایحه مدرسی عالم، بی تردید یکی از منابع برجسته و کاربردی در زمینه روان درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) به زبان فارسی است. این کتاب با رویکردی جامع و در عین حال قابل فهم، خواننده را با تمامی ابعاد ACT آشنا می سازد؛ از مبانی فلسفی و نظری آن گرفته تا پروتکل های درمانی گام به گام و کاربردهای بالینی در اختلالات مختلف.

یکی از نقاط قوت اصلی این اثر، ساختار «گام به گام» آن است که یادگیری مفاهیم پیچیده ACT را برای مخاطبان مختلف، از دانشجویان و درمانگران گرفته تا افراد علاقه مند به خودیاری، آسان می کند. نویسندگان با زبانی شیوا و با کمک تمثیل های متعدد، مفاهیم انتزاعی را ملموس و قابل درک ساخته اند. همچنین، تفاوت این کتاب با سایر آثار مشابه، مانند کتاب راس هریس، در تمرکز دقیق و تفصیلی بر پروتکل های درمانی و جلسات ACT است که آن را به یک راهنمای عملی و کامل برای اجرای این رویکرد تبدیل می کند.

برای کسانی که به دنبال درک عمیق تری از چگونگی مواجهه با رنج های درونی، افزایش انعطاف پذیری روان شناختی، و حرکت به سوی زندگی ای معنادار و هدفمند هستند، مطالعه کامل کتاب «رویکرد گام به گام ACT به زبان ساده» به شدت توصیه می شود. این اثر ارزشمند نه تنها دانش شما را در زمینه روان درمانی غنی تر می سازد، بلکه ابزارهایی عملی برای ایجاد تغییرات مثبت در زندگی خود و دیگران در اختیارتان قرار می دهد. برای تهیه این کتاب، می توانید به وب سایت انتشارات مهد پژوهش یا پلتفرم های خرید آنلاین کتاب مراجعه نمایید.