خلاصه کتاب مالکیت خانواده ( نویسنده موسی رحیمی، رضا رحیمی دهسوری )

کتاب «مالکیت خانواده» اثر موسی رحیمی و رضا رحیمی دهسوری، به بررسی عمیق و تحلیلی جایگاه حقوق مالی زن و مرد در چارچوب خانواده، با نگاهی دقیق به فقه اسلامی و حقوق ایران می پردازد و به ابهامات رایج در این زمینه پاسخ می دهد. این کتاب به دنبال شفاف سازی مبانی مالکیت و استقلال مالی افراد در خانواده است.

اهمیت و حساسیت مسائل مالی در نهاد خانواده، آن را به یکی از محوری ترین و در عین حال پیچیده ترین حوزه های روابط زناشویی و خانوادگی تبدیل کرده است. در دنیای امروز، که پویایی های اجتماعی و اقتصادی به سرعت در حال تغییر هستند، فهم صحیح و مستند از حقوق مالی هر یک از اعضای خانواده، نه تنها برای پیشگیری از اختلافات ضروری است، بلکه به استحکام و پایداری بنیان خانواده نیز کمک شایانی می کند. کتاب ارزشمند «مالکیت خانواده» با قلم توانای موسی رحیمی و رضا رحیمی دهسوری، از جمله آثاری است که با رویکردی فقهی-حقوقی، تلاش می کند تا راهگشای این مسائل باشد و دیدگاهی جامع و کاربردی در اختیار علاقه مندان، متخصصین و عموم مردم قرار دهد. این اثر با واکاوی دقیق مبانی قرآنی، روایی و حقوقی، نه تنها به شفاف سازی حقوق مالی زن و مرد می پردازد، بلکه چارچوب های عملی برای حل و فصل اختلافات مالکیت را نیز ارائه می کند. مطالعه این خلاصه، به خواننده کمک می کند تا با مهم ترین مباحث، استدلال های کلیدی و نتیجه گیری های اصلی کتاب آشنا شود و بدون نیاز به مطالعه کامل اثر، درکی عمیق از پیچیدگی های مالکیت در خانواده پیدا کند.

کلیات و مفاهیم بنیادین: ستون های فهم مالکیت خانواده

در آغاز هر بحث عمیق حقوقی و فقهی، لازم است تا به تعریف و تبیین مفاهیم پایه پرداخته شود. کتاب مالکیت خانواده نیز با همین رویکرد، فصل نخست خود را به کلیات و مفاهیم بنیادین اختصاص داده تا خواننده با درکی مشترک از واژگان و اصطلاحات، وارد بحث های پیچیده تر شود.

مفهوم خانواده: تعاریف و ابعاد

خانواده، این کهن ترین نهاد اجتماعی، همواره محور بحث های مختلفی در علوم گوناگون بوده است. در لغت، خانواده به مجموعه ای از افراد اطلاق می شود که از طریق خون، ازدواج یا فرزندخواندگی با یکدیگر پیوند دارند. این تعریف، اگرچه ساده به نظر می رسد، اما دربرگیرنده ابعاد عمیقی از روابط انسانی است. در فقه اسلامی، خانواده عمدتاً بر اساس عقد نکاح تعریف می شود و بر روابط زن و شوهر و فرزندان آن ها تأکید دارد. فقیهان، به حقوق و تکالیف متقابل اعضا، از جمله نفقه، مهریه و حضانت، توجه ویژه ای نشان می دهند. در حقوق نیز، خانواده معمولاً به واحدی متشکل از زن و شوهر و فرزندان آن ها اطلاق می گردد که قانون برای آن حقوق و تکالیف خاصی در نظر گرفته است. این تفاوت در تعاریف، نشان دهنده ابعاد گوناگون و پیچیدگی های این نهاد است که کتاب به خوبی به آن ها پرداخته و سعی در یکپارچه سازی دیدگاه ها برای ورود به بحث مالکیت دارد.

حق و مالکیت: تمایز و اهمیت

مفاهیم حق و مالکیت اغلب در محاورات روزمره به جای یکدیگر به کار می روند، اما در حوزه فقه و حقوق از تمایزات بنیادینی برخوردارند. حق به معنای اختیاری است که شخص بر چیزی یا بر انجام کاری دارد؛ این اختیار می تواند شامل حق شفعه، حق خیار یا حق انتفاع باشد. در مقابل، مالکیت به معنای سلطه و استیلا بر عین و منافع مال است که به مالک اجازه هر نوع تصرفی را می دهد، مگر مواردی که قانون منع کرده باشد. کتاب، با دقت به این تفاوت ها می پردازد و تمایز میان مال (آنچه که قابلیت مبادله و ارزش اقتصادی دارد)، ملک (چیزی که تحت مالکیت فرد است)، حق (امتیاز و اختیاری که شخص دارد) و حکم (امر و نهی شرعی یا قانونی) را تشریح می کند. فهم این تمایزات برای درک صحیح مباحث بعدی در خصوص حقوق مالی زوجین و فرزندان کاملاً حیاتی است و از بروز سوءتفاهم های حقوقی و فقهی جلوگیری می کند.

شخصیت حقوقی: مفهومی برای نهاد خانواده؟

مفهوم شخصیت حقوقی معمولاً به مجموعه هایی نظیر شرکت ها، مؤسسات و دولت اطلاق می شود که فارغ از شخصیت حقیقی افراد تشکیل دهنده، دارای هویت قانونی مستقل، دارایی مستقل و اهلیت انجام اعمال حقوقی هستند. یکی از بحث انگیزترین بخش های کتاب، بررسی امکان انتساب شخصیت حقوقی به نهاد خانواده است. آیا می توان خانواده را به عنوان یک واحد مستقل حقوقی در نظر گرفت که دارای دارایی های مشترک و مسئولیت های حقوقی خاص خود باشد؟ نویسندگان کتاب به این پرسش اساسی پاسخ می دهند و ثمرات و شبهات مطرح در این زمینه را واکاوی می کنند. آن ها به این موضوع می پردازند که در صورت پذیرش شخصیت حقوقی برای خانواده، چه پیامدهای حقوقی و فقهی متوجه اعضای آن خواهد شد. این بحث، دریچه ای نو به سوی بررسی مالکیت جمعی در خانواده می گشاید و به دنبال پر کردن خلاءهای قانونی موجود در این زمینه است.

نظام های مالی و هویت حقوقی خانواده: سیر تحول و تطبیق

پس از تبیین مفاهیم بنیادین، کتاب مالکیت خانواده به بررسی ساختارهای مالی حاکم بر خانواده ها در بستر فقه و حقوق می پردازد. این بخش، درک عمیق تری از روابط مالی میان زن و شوهر و جایگاه قانونی خانواده به خواننده ارائه می دهد.

انواع نظام های مالی در روابط زوجین

روابط مالی میان زن و شوهر در جوامع مختلف و نظام های حقوقی گوناگون، همواره دستخوش تغییر و تحول بوده است. کتاب به تفصیل، سه مدل اصلی نظام های مالی حاکم بر دارایی های زن و شوهر را بررسی می کند:

1. ولایت مرد بر دارایی زن: در این نظام که ریشه های تاریخی و فرهنگی عمیقی دارد، مرد دارای ولایت و سلطه بر اموال و دارایی های همسر خود است و زن برای هرگونه تصرف مالی، نیازمند اذن و اجازه اوست. این دیدگاه در فقه اسلامی مورد نقد و بررسی قرار می گیرد و نویسندگان به مستندات فقهی که آن را رد می کنند، اشاره می کنند.
2. نظام اشتراک اموال: در این مدل، دارایی های کسب شده توسط زن و شوهر در طول زندگی مشترک، به صورت مشترک بین آن ها تلقی می شود و هر دو دارای سهمی مساوی در آن هستند. این نظام در حقوق برخی از کشورها نظیر فرانسه (در گذشته و به صورت محدود) و مصر مشاهده می شود و هدف آن، تضمین عدالت مالی و جلوگیری از تضییع حقوق یکی از زوجین است.
3. استقلال کامل مالی زوجین: این نظام که مورد تأیید فقه شیعه و حقوق ایران است، بر اصل جدایی و استقلال کامل دارایی های زن و شوهر تأکید دارد. به این معنا که هر یک از زوجین، مالک مستقل دارایی های خود هستند و می توانند بدون نیاز به اذن دیگری، در اموال خود تصرف کنند. کتاب به تفصیل به مستندات فقهی و روایی این اصل می پردازد و آن را به عنوان مبنای اصلی حقوق مالی در اسلام معرفی می کند.

این بررسی تطبیقی، به خواننده کمک می کند تا تفاوت ها و مزایای هر یک از این نظام ها را درک کرده و با دیدی بازتر به قوانین داخلی و فقه شیعه بنگرد.

کتاب مالکیت خانواده بر این نکته تأکید می کند که با وجود اهمیت حیاتی نهاد خانواده، حقوق ایران هنوز شخصیت حقوقی مستقلی برای آن قائل نشده است، که این خود منشأ برخی ابهامات و اختلافات مالی می گردد.

شخصیت حقوقی خانواده در فقه شیعه و حقوق ایران

یکی از مباحث محوری و چالش برانگیز کتاب، تحلیل جایگاه «شخصیت حقوقی خانواده» در فقه شیعه و حقوق موضوعه داخلی است. همانطور که پیش تر اشاره شد، در حقوق ایران، خانواده به عنوان یک نهاد اجتماعی شناخته می شود و نه یک شخصیت حقوقی مستقل. این بدین معناست که خانواده، فاقد دارایی مستقل، ذمه مستقل و اهلیت اقامه دعوی به نام خود است. نویسندگان کتاب با واکاوی عمیق متون فقهی و قوانین موجود، به این نتیجه می رسند که با وجود برخی نظرات پراکنده، فقه شیعه نیز صراحتاً شخصیت حقوقی مستقلی برای خانواده قائل نشده است. آن ها به خلاء قانونی موجود در این زمینه اشاره کرده و پیامدهای این عدم شناسایی را در قالب مسائل مالی و اختلافات خانوادگی بررسی می کنند. این بخش از کتاب، دعوتی است به بازاندیشی در نظام حقوقی و ارائه راهکارهایی برای پر کردن این خلاء، به گونه ای که ضمن حفظ مبانی فقهی، بتوان به شفافیت و عدالت مالی بیشتری در خانواده دست یافت.

مالکیت افراد خانواده: حقوق مالی زن، مرد، فرزندان و جنین

این بخش، هسته اصلی کتاب را تشکیل می دهد و به بررسی دقیق حقوق مالی هر یک از اعضای خانواده می پردازد. درک این مفاهیم برای هر فردی که درگیر مسائل حقوقی و مالی خانواده است، حیاتی است.

استقلال مالی زوجین: مبانی فقهی و حقوقی

یکی از مهم ترین اصول در فقه اسلامی و حقوق ایران، اصل استقلال مالی زن و شوهر است. این اصل به صراحت بیان می کند که دارایی های هر یک از زوجین، فارغ از دارایی های دیگری است و هر کدام می توانند به طور مستقل در اموال خود تصرف کنند. کتاب مالکیت خانواده برای اثبات این اصل، به مستندات قوی فقهی و حقوقی استناد می کند.

مستندات قرآنی و روایی

نویسندگان کتاب، آیات متعدد قرآن کریم را به عنوان دلیل روشن بر استقلال مالی زوجین مطرح می کنند. آیاتی که به بحث ارث می پردازند و برای زن و مرد سهم مشخصی قائل می شوند، یا آیاتی که از دستمزد زنان برای کارهایشان سخن می گویند، همگی مؤید این استقلال هستند. همچنین، مهریه، هبه، وصیت و سایر عقود مالی که به زن حق مالکیت و تصرف می دهند، از دیگر مستندات قرآنی است. علاوه بر آیات، روایات متعددی از ائمه اطهار (ع) نیز بر این استقلال مالی تأکید دارند. به عنوان مثال، حدیث مشهور «الناس مسلطون علی اموالهم» که به معنای تسلط هر فرد بر اموال خویش است، شامل زنان نیز می شود و به آن ها حق تصرف آزادانه در دارایی هایشان را می دهد. همچنین روایاتی که حق زن را در انجام حج واجب، حتی بدون اذن شوهر، به رسمیت می شناسند، نشان دهنده استقلال اقتصادی و مالکیت او بر اموالش است.

نقد دیدگاه های مخالف و اصل عدم ولایت

در طول تاریخ، برخی دیدگاه ها بر ولایت شوهر بر دارایی زن یا لزوم کسب اجازه از او برای تصرفات مالی تأکید داشته اند. کتاب به نقد و بررسی این دیدگاه ها می پردازد و با استناد به اصول فقهی، آن ها را رد می کند. اصل «عدم ولایت» که بیانگر این است که هیچ کس بر دیگری ولایت ندارد مگر به حکم شرع یا قانون، مبنای مهمی در رد ولایت شوهر بر اموال زن است. نویسندگان با ارائه براهین مستدل فقهی و حقوقی، نشان می دهند که زن از نظر شرعی و قانونی، مالک مطلق دارایی های خویش است و می تواند بدون نیاز به اذن شوهر، در آن ها تصرف کند. این بخش از کتاب به شفاف سازی بسیاری از ابهامات می پردازد و به زنان کمک می کند تا با حقوق مالی خود به بهترین شکل آشنا شوند.

مالکیت فرزندان و جنین: از اهلیت تا اداره اموال

مالکیت افراد در خانواده تنها به زن و شوهر محدود نمی شود. فرزندان و حتی جنین نیز دارای حقوق مالی خاص خود هستند که کتاب به دقت به آن ها پرداخته است.

اهلیت و حجر در حقوق فرزندان

برای اینکه فردی بتواند مالک شود و در اموال خود تصرف کند، باید دارای «اهلیت» باشد. اهلیت دو نوع است: اهلیت تمتع (توانایی مالک شدن) و اهلیت استیفا (توانایی تصرف در اموال). فرزندان، از بدو تولد، دارای اهلیت تمتع هستند و می توانند مالک شوند (مانند ارث بردن). اما اهلیت استیفا، مشروط به رسیدن به سن بلوغ و رشد عقلی است. کتاب به موارد «حجر» نیز می پردازد؛ یعنی مواردی که فرد به دلیل صغیر بودن، جنون یا سفه، از تصرف در اموال خود منع می شود. در این حالت، اداره اموال فرد محجور بر عهده ولی یا قیم او خواهد بود. این بخش به تفصیل، شرایط و آثار حجر را در مورد فرزندان توضیح می دهد.

حقوق مالی جنین و نحوه اداره اموال آن

جنین، موجودی که هنوز متولد نشده، نیز از حقوق مالی خاصی برخوردار است. کتاب به روشنی توضیح می دهد که جنین می تواند از طریق ارث، وصیت یا نفقه (در مواردی خاص)، مالک اموال شود، اگرچه اهلیت تصرف در این اموال را ندارد. اداره اموال جنین، پس از تولد، بر عهده ولی قهری (پدر یا جد پدری) یا قیم او خواهد بود. این بخش، به چگونگی حفظ و رشد اموال جنین، تا زمان رسیدن او به اهلیت استیفا می پردازد و جنبه های پیچیده فقهی و حقوقی این موضوع را برای خواننده روشن می سازد. فهم این حقوق، به ویژه در مواردی که اختلافاتی بر سر ارث یا وصیت برای جنین پیش می آید، بسیار راهگشاست.

حل اختلافات مالکیت در خانواده: رویکردهای فقهی و حقوقی

مالکیت و مسائل مالی، یکی از اصلی ترین ریشه های اختلاف در بسیاری از خانواده هاست. کتاب مالکیت خانواده نه تنها به تبیین حقوق می پردازد، بلکه راهکارهایی عملی برای حل این اختلافات ارائه می دهد.

موارد شایع اختلاف در اموال خانوادگی

در زندگی مشترک، موارد متعددی پیش می آید که مالکیت اموال بین زوجین یا سایر اعضای خانواده مورد نزاع قرار می گیرد. کتاب به برخی از شایع ترین این موارد اشاره کرده و به نحوه تعیین مالکیت آن ها از دیدگاه فقه و حقوق می پردازد:

1. هدایای دوران نامزدی: هدایایی که در دوران نامزدی بین طرفین رد و بدل می شود، در صورت فسخ نامزدی یا ازدواج نکردن، معمولاً قابل استرداد هستند، مگر اینکه به دلیل ماهیت هدیه (مثل مواد مصرفی) از بین رفته باشند یا هبه معوض باشد.
2. جهیزیه: جهیزیه اموالی است که زن برای شروع زندگی مشترک به خانه شوهر می آورد. طبق فقه و حقوق ایران، مالکیت جهیزیه با زن است، حتی اگر توسط خانواده زن تهیه شده باشد.
3. متاع البیت (لوازم زندگی مشترک): این بخش شامل تمام اثاثیه و لوازم منزل است که در طول زندگی مشترک خریداری می شود. تعیین مالکیت این اموال، در غیاب فاکتور یا سند مالکیت، می تواند چالش برانگیز باشد و معمولاً بر اساس عرف و شواهدی نظیر شهادت همسایگان یا فاکتورهای به نام هر یک، تعیین می شود.

کتاب به دقت به هر یک از این موارد پرداخته و با ارائه مبانی فقهی و حقوقی، به خواننده کمک می کند تا در مواجهه با چنین اختلافاتی، مسیر صحیح را تشخیص دهد.

نوع مال	مالکیت پیش فرض	راهکار حل اختلاف
هدایای دوران نامزدی	قابل استرداد (در صورت بقا و عدم معوض بودن)	اثبات تعلق و بقای عین
جهیزیه	مالکیت زن	فاکتور، سیاهه جهیزیه، شهادت، عرف
متاع البیت (لوازم زندگی مشترک)	اثبات مالکیت هر یک بر آنچه به نام او خریداری شده یا با مال اوست	فاکتور، شهادت، عرف، سوگند

ادله اثبات دعوی در دعاوی مالی خانواده

در مواجهه با اختلافات مالی، داشتن ادله قوی برای اثبات حق، از اهمیت بالایی برخوردار است. کتاب مالکیت خانواده به تفصیل به معرفی و توضیح ادله اثبات دعوی در فقه و حقوق می پردازد:

• اقرار: اعتراف شفاهی یا کتبی شخص به حق دیگری، قوی ترین دلیل اثبات دعوی است.
• شهادت: گواهی افراد مطلع و عادل، می تواند در اثبات مالکیت مؤثر باشد.
• امارات: نشانه ها و قرائن ظاهری که معمولاً دلالت بر یک امر پنهان می کنند، مانند سندی که به نام یکی از زوجین است.
• سوگند: در مواردی که دلایل کافی وجود ندارد، سوگند یکی از طرفین می تواند به حل و فصل دعوی کمک کند.

فهم صحیح این ادله و نحوه استفاده از آن ها، به طرفین دعوی کمک می کند تا با آمادگی بیشتری به دفاع از حقوق خود بپردازند و از تضییع آن ها جلوگیری کنند.

راهکارهای عملی برای رفع تنازع

علاوه بر معرفی ادله اثبات دعوی، کتاب به ارائه راهکارهای عملی برای پیشگیری و حل و فصل اختلافات مالی نیز می پردازد. این راهکارها شامل مشاوره قبل از ازدواج، ثبت دقیق اموال و دارایی ها، تنظیم شروط ضمن عقد و استفاده از داوری و میانجی گری در صورت بروز اختلاف است. نویسندگان تأکید می کنند که بسیاری از اختلافات مالی، با آگاهی قبلی و برنامه ریزی مناسب قابل پیشگیری هستند و در صورت بروز، می توان با رویکردی مسالمت آمیز و با استفاده از اصول فقهی و حقوقی، آن ها را حل و فصل کرد. این بخش از کتاب، جنبه ای کاربردی دارد و به زوجین کمک می کند تا با درکی صحیح از وضعیت مالی خود، زندگی مشترک آرام تری را تجربه کنند.

راهکارهای افزایش مالکیت زوجه و حمایت از حقوق مالی زن

یکی از اهداف اصلی کتاب مالکیت خانواده، تبیین و تقویت حقوق مالی زنان در چارچوب فقه اسلامی و حقوق ایران است. این بخش از کتاب به راهکارهایی می پردازد که می تواند موقعیت مالی زن را در خانواده بهبود بخشیده و از حقوق او حمایت کند.

شروط ضمن عقد نکاح: ابزاری قدرتمند برای حمایت مالی

شروط ضمن عقد نکاح، ابزاری مهم و کارآمد برای تعیین و تقویت حقوق مالی زن در زندگی مشترک است. این شروط که با توافق طرفین در زمان عقد ازدواج درج می شوند، می توانند شامل موارد متعددی باشند، از جمله: شرط تحصیل، شرط اشتغال، شرط تعیین محل سکونت، شرط تنصیف اموال (تقسیم اموال کسب شده در طول زندگی مشترک) و شرط وکالت در طلاق. کتاب به تفصیل به نقش حیاتی این شروط در افزایش مالکیت زوجه می پردازد. با گنجاندن شروط مالی مناسب در عقد، زن می تواند امنیت خاطر بیشتری نسبت به آینده مالی خود داشته باشد و از بروز اختلافات احتمالی در آینده جلوگیری کند. این بخش از کتاب، راهنمایی عملی برای زوجین و مشاوران حقوقی است تا با آگاهی کامل از این ابزار قانونی، از آن به بهترین شکل استفاده کنند.

اجرت المثل خدمات ایام زوجیت: مفهوم، مبانی و شرایط

اجرت المثل ایام زوجیت، یکی از حقوق مالی مهمی است که برای زن در نظر گرفته شده و کتاب به تفصیل به آن پرداخته است.

مفهوم و مبانی فقهی

اجرت المثل به معنای مزد کارهایی است که زن در طول زندگی مشترک انجام داده، اما این کارها جزء وظایف شرعی و قانونی او نبوده و به قصد تبرع (رایگان انجام دادن) نیز صورت نگرفته باشد. مبانی فقهی اجرت المثل بر قواعدی نظیر «احترام مال مسلم» و «بنای عقلا» استوار است. قاعده احترام مال مسلم بیان می کند که کار و زحمت هر فرد، مال او محسوب می شود و باید مورد احترام و جبران قرار گیرد. همچنین، بنای عقلا بر این است که وقتی فردی برای دیگری کاری انجام می دهد و قصد رایگان انجام دادن آن را ندارد، مستحق اجرت آن کار است.

دیدگاه فقها و حقوق موضوعه

در خصوص اجرت المثل، دیدگاه فقهای معاصر و حقوق موضوعه (قوانین جاری) تا حد زیادی همسو است. بسیاری از فقها، اجرت المثل را حق زن می دانند، مشروط به وجود شرایط خاص. قوانین ایران نیز، به ویژه با اصلاحات صورت گرفته، این حق را برای زن به رسمیت شناخته و در صورت طلاق به درخواست مرد، یا تخلف مرد از وظایف زناشویی، زن می تواند اجرت المثل کارهای انجام داده را مطالبه کند. کتاب به مقایسه این دیدگاه ها و تشریح چگونگی محاسبه و تعیین میزان اجرت المثل می پردازد.

شرایط استحقاق و مطالبه اجرت المثل

زن برای اینکه مستحق اجرت المثل شود، باید شرایطی را احراز کند. این شرایط شامل:

• انجام فعالیت هایی خارج از وظایف شرعی و قانونی زناشویی، مانند کار در مزرعه یا کمک در کسب و کار شوهر.
• وجود دستور صریح یا ضمنی از سوی زوج برای انجام آن فعالیت ها.
• عدم قصد تبرع از سوی زوجه؛ یعنی زن آن کارها را به قصد رایگان انجام دادن انجام نداده باشد.
• نبود شرط مالی خاص در عقد نکاح که تمامی خدمات زن را تحت پوشش قرار دهد.

کتاب به دقت هر یک از این شرایط را توضیح می دهد و نحوه اثبات آن ها در دادگاه را تشریح می کند. همچنین، شرایط مطالبه اجرت المثل، از جمله اینکه طلاق به درخواست مرد باشد یا زن به دلیل تخلف مرد از وظایف خود، درخواست طلاق کرده باشد، مورد بررسی قرار می گیرد.

در فقه و حقوق، اجرت المثل به عنوان ابزاری برای جبران زحمات زن در زندگی مشترک که از وظایف شرعی او خارج بوده و به قصد تبرع انجام نشده، شناخته می شود.

بخشش (نحله): جایگاه و تعیین میزان

بخشش یا نحله، حق مالی دیگری است که در برخی موارد برای زن در نظر گرفته می شود و کتاب به تفصیل به آن پرداخته است.

مفهوم و مبنای شرعی نحله

نحله، مبلغی است که در صورت عدم استحقاق زن برای اجرت المثل و یا در کنار آن، توسط دادگاه و بر مبنای عدالت و انصاف، به زن پرداخت می شود. مبنای شرعی نحله، اصول اخلاقی و توصیه به رعایت انصاف و عدل در حق زنان، به ویژه در زمان جدایی است. این مبلغ به عنوان یک نوع دلجویی و حمایت از زن در نظر گرفته می شود.

شرایط استحقاق و ملاک های تعیین میزان

شرایط استحقاق نحله تا حدودی مشابه اجرت المثل است، اما دامنه آن گسترده تر است. اگر زن به دلیل عدم احراز شرایط اجرت المثل، نتواند آن را مطالبه کند، دادگاه می تواند با توجه به شرایط زندگی مشترک، مبلغی را به عنوان نحله برای او تعیین کند. ملاک های تعیین میزان نحله شامل:

1. سنوات زندگی مشترک: هرچه مدت زندگی مشترک طولانی تر باشد، احتمال افزایش میزان نحله بیشتر است.
2. نوع کارهای انجام شده توسط زن: اگرچه این کارها شاید جزء وظایف شرعی نبوده و قصد تبرع نیز وجود نداشته، اما به دلیل عدم احراز شرایط اجرت المثل، در تعیین میزان نحله مورد توجه قرار می گیرد.
3. وسع مالی زوج: توانایی مالی مرد در پرداخت نحله، یکی از عوامل مهم در تعیین میزان آن است.

این بخش از کتاب به دادگاه ها و طرفین دعوی کمک می کند تا با درکی صحیح از مفهوم نحله و شرایط آن، به یک تصمیم عادلانه و منصفانه دست یابند و از تضییع حقوق زن جلوگیری کنند.

نحله به عنوان یک حق مالی برای زن در مواقع خاص، بر مبنای عدالت و انصاف، و با در نظر گرفتن عوامل متعددی از جمله مدت زمان زندگی مشترک و توان مالی زوج تعیین می شود.

نتیجه گیری: اهمیت فهم مالکیت خانواده

کتاب «مالکیت خانواده» به قلم موسی رحیمی و رضا رحیمی دهسوری، در مجموع، اثری ارزشمند و راهگشا در حوزه حقوق مالی خانواده محسوب می شود. این کتاب با رویکردی جامع، پیچیدگی های مالکیت در خانواده را از ابعاد فقهی و حقوقی مورد تحلیل قرار داده و تلاش کرده است تا به مهم ترین ابهامات در این زمینه پاسخ دهد. از تعریف بنیادین خانواده و تمایز مفاهیم حق و مالکیت گرفته تا بررسی نظام های مالی حاکم بر زوجین و تبیین حقوق مالی فرزندان و حتی جنین، هر بخش از کتاب با دقت و استناد به منابع معتبر نگاشته شده است.

یکی از مهم ترین دستاوردهای این کتاب، تأکید بر اصل استقلال مالی زن و مرد در فقه اسلامی و حقوق ایران است. نویسندگان با ارائه مستندات قرآنی و روایی قوی، به نقد دیدگاه های مخالف پرداخته و حق مالکیت و تصرف آزادانه زنان در اموالشان را به روشنی تبیین کرده اند. همچنین، این اثر با ارائه راهکارهای عملی برای حل اختلافات مالکیت، از جمله معرفی ادله اثبات دعوی و شروط ضمن عقد، به زوجین و متخصصین حقوقی ابزارهای مؤثری برای پیشگیری و مدیریت اختلافات مالی ارائه می کند.

در نهایت، کتاب «مالکیت خانواده» نه تنها منبعی غنی برای دانشجویان و پژوهشگران رشته حقوق و فقه است، بلکه برای عموم مردم و زوجین نیز می تواند به عنوان راهنمایی ارزشمند عمل کند تا با آگاهی از حقوق و تکالیف مالی خود، به استحکام بنیان خانواده و کاهش تنش های ناشی از مسائل مالی کمک کنند. این اثر به وضوح نشان می دهد که شفاف سازی حقوق مالی، استقلال مالی و لزوم حمایت از حقوق مالکیت افراد خانواده، نه تنها بر اساس عدالت فقهی استوار است، بلکه به پایداری و آرامش نهاد خانواده در جامعه نیز کمک شایانی می کند.