ریختن زباله در دریا

دریای ما در خطر است. حجم عظیمی از زباله به ویژه پلاستیک هر روز وارد اقیانوس ها و دریاها می شود و این معضل نه تنها زندگی موجودات دریایی را تهدید می کند بلکه سواحل ما را آلوده کرده و از طریق ورود میکروپلاستیک به زنجیره غذایی سلامت انسان را نیز به خطر می اندازد. درک منابع این آلودگی پیامدهای ویرانگر آن بر اکوسیستم و انسان و آشنایی با راهکارهای مؤثر برای مقابله با این بحران زیست محیطی گام اول برای حفاظت از این سرمایه آبی ارزشمند است.

آلودگی دریایی ناشی از زباله چیست؟

آلودگی دریایی ناشی از زباله به تجمع هرگونه مواد جامد یا نیمه جامد ساخته دست بشر در محیط های دریایی و ساحلی اطلاق می شود. این مواد می توانند شامل پلاستیک شیشه فلز چوب فرآوری شده منسوجات کاغذ و دیگر ضایعات باشند که به طور مستقیم یا غیرمستقیم وارد دریاها می شوند.

بخش عمده ای از این زباله ها به خصوص پلاستیک به دلیل تجزیه بسیار کند یا عدم تجزیه برای مدت طولانی در محیط باقی مانده و مشکلات زیست محیطی جدی ایجاد می کنند. این زباله ها می توانند روی سطح آب شناور باشند در ستون آب معلق بمانند یا به بستر دریا فرو روند.

منابع اصلی ورود زباله به دریا

زباله ها از مسیرهای مختلفی وارد محیط های دریایی می شوند که اغلب به دو دسته اصلی منابع خشکی و منابع دریایی تقسیم می شوند. بخش عمده ای از آلودگی از فعالیت های انسانی در خشکی سرچشمه می گیرد و توسط رودخانه ها باد یا سیستم های فاضلاب به دریا منتقل می شود.

زباله های پلاستیکی و تاثیر آن

پلاستیک ها به دلیل دوام و ارزانی بخش عمده ای از زباله های دریایی را تشکیل می دهند. کیسه های پلاستیکی بطری ها تجهیزات ماهیگیری رها شده و بسته بندی ها نمونه هایی از این زباله ها هستند. این مواد صدها سال در محیط باقی می مانند و به قطعات کوچکتر به نام میکروپلاستیک تجزیه می شوند که خطرات جدیدی ایجاد می کنند.

تاثیر پلاستیک بر محیط زیست دریایی ویرانگر است. حیوانات دریایی ممکن است آن ها را با غذا اشتباه گرفته و بخورند یا در آن ها گیر کنند که منجر به جراحت خفگی یا مرگ می شود. مواد شیمیایی موجود در پلاستیک یا جذب شده توسط آن نیز می توانند وارد زنجیره غذایی شوند.

فاضلاب و پساب های صنعتی

سیستم های فاضلاب شهری و پساب های تصفیه نشده یا ناکافی تصفیه شده صنعتی حاوی انواع آلاینده ها از جمله مواد شیمیایی مواد مغذی اضافی و همچنین زباله های جامد کوچک مانند دستمال مرطوب فیلتر سیگار و پلاستیک های ریز هستند. این مواد مستقیماً به رودخانه ها و در نهایت به دریا می ریزند.

علاوه بر زباله های جامد پساب ها می توانند باعث آلودگی شیمیایی و بیولوژیکی دریا شوند که بر سلامت اکوسیستم های دریایی تاثیر منفی می گذارد و می تواند منجر به پدیده هایی مانند شکوفایی جلبکی مضر و کاهش سطح اکسیژن در آب شود.

زباله های کشتی ها و فعالیت های دریایی

کشتی های تجاری تفریحی و ماهیگیری نیز منبع مهمی از زباله های دریایی هستند. رها کردن عمدی زباله نشت تصادفی مواد یا از دست دادن تجهیزات ماهیگیری مانند تورها و قلاب ها از جمله این موارد است. این زباله ها مستقیماً در دریا وارد می شوند و اغلب در مناطق دور از ساحل پراکنده می گردند.

تجهیزات ماهیگیری رها شده که به «شبح ماهیگیری» معروف است به خصوص خطرناک هستند زیرا برای مدت طولانی در دریا باقی مانده و به صید ناخواسته و مرگ موجودات دریایی ادامه می دهند. مقررات بین المللی برای کنترل دفع زباله از کشتی ها وجود دارد اما اجرای کامل آن ها چالش برانگیز است.

اثرات زیست محیطی ریختن زباله در دریا

ریختن زباله در دریا پیامدهای زیست محیطی گسترده و طولانی مدتی دارد که کل اکوسیستم های دریایی و ساحلی را تحت تاثیر قرار می دهد. این آلودگی تعادل طبیعی محیط را برهم زده و بقای گونه های مختلف را تهدید می کند.

تاثیر زباله بر حیات و موجودات دریایی

موجودات دریایی به روش های مختلفی تحت تاثیر زباله ها قرار می گیرند. درهم تنیدگی در تورها طناب ها و حلقه های پلاستیکی یکی از رایج ترین اثرات است که می تواند منجر به خفگی گرسنگی قطع عضو و مرگ شود. لاک پشت های دریایی فوک ها پرندگان دریایی و نهنگ ها به خصوص در معرض این خطر هستند.

بلعیدن زباله ها به ویژه پلاستیک ها توسط حیوانات دریایی نیز یک مشکل بزرگ است. حیوانات ممکن است پلاستیک را با غذا اشتباه بگیرند و خوردن آن می تواند باعث انسداد دستگاه گوارش آسیب های داخلی احساس سیری کاذب و در نهایت مرگ ناشی از گرسنگی شود. میکروپلاستیک ها نیز توسط طیف وسیعی از موجودات کوچک تر خورده می شوند.

آلودگی سواحل و مناطق ساحلی

زباله های دریایی اغلب توسط امواج و جزر و مد به سواحل برگردانده می شوند و منظره ای ناخوشایند و خطرناک ایجاد می کنند. سواحل آلوده نه تنها زیبایی طبیعی خود را از دست می دهند بلکه می توانند برای انسان و حیات وحش ساحلی خطرآفرین باشند. شیشه شکسته فلزات زنگ زده و زباله های پلاستیکی می توانند باعث جراحت شوند.

آلودگی سواحل بر اکوسیستم های ساحلی مانند تالاب ها و خورها نیز تاثیر می گذارد و می تواند زیستگاه های مهم برای پرندگان ماهی های جوان و بی مهرگان را تخریب کند. پاکسازی سواحل نیازمند تلاش و هزینه قابل توجهی است و نشان دهنده حجم بالای زباله ای است که وارد دریا می شود.

ورود میکروپلاستیک به زنجیره غذایی

میکروپلاستیک ها قطعات پلاستیکی کوچکتر از 5 میلی متر هستند که یا به صورت اولیه (مانند میکروبیدها در محصولات آرایشی) یا به صورت ثانویه از تجزیه پلاستیک های بزرگتر در محیط بوجود می آیند. این ذرات بسیار ریز توسط موجودات دریایی در سطوح پایین زنجیره غذایی مانند پلانکتون ها و صدف ها خورده می شوند.

هنگامی که موجودات کوچکتر حاوی میکروپلاستیک توسط موجودات بزرگتر خورده می شوند میکروپلاستیک ها در بافت های آن ها تجمع می یابند و به سطوح بالاتر زنجیره غذایی منتقل می شوند. این فرآیند می تواند منجر به تجمع آلاینده های شیمیایی مرتبط با پلاستیک در موجودات دریایی شود که در نهایت به انسان نیز می رسد.

پیامدهای آلودگی دریا برای انسان

آلودگی دریا تنها یک مشکل زیست محیطی نیست بلکه پیامدهای جدی برای سلامت و رفاه انسان نیز دارد. وابستگی انسان به دریا به عنوان منبع غذا شغل و تفریح باعث می شود که از آلودگی آن مستقیماً متاثر شود.

تاثیر بر سلامت عمومی جامعه

تماس با آب های آلوده به زباله و پساب می تواند منجر به بیماری های پوستی عفونت ها و مشکلات گوارشی شود. شنا کردن یا فعالیت های تفریحی در سواحل آلوده خطر ابتلا به بیماری های ناشی از باکتری ها و ویروس های موجود در فاضلاب را افزایش می دهد. همچنین آلودگی هوا ناشی از تجزیه زباله ها در سواحل نیز می تواند بر سلامت تنفسی تاثیر بگذارد.

علاوه بر این حضور زباله های خطرناک مانند مواد شیمیایی یا زباله های پزشکی در دریا می تواند تهدید مستقیمی برای سلامت عمومی باشد. پاکسازی این مناطق نیازمند تجهیزات و اقدامات ایمنی خاصی است تا از تماس انسان با مواد سمی جلوگیری شود.

آلودگی غذاهای دریایی

یکی از نگران کننده ترین پیامدهای آلودگی دریا ورود آلاینده ها به ویژه میکروپلاستیک ها و مواد شیمیایی مرتبط با آن ها به غذاهای دریایی است که انسان مصرف می کند. ماهی ها صدف ها و سخت پوستان می توانند این ذرات و مواد شیمیایی را در بافت های خود تجمع دهند.

مصرف این غذاهای دریایی آلوده می تواند منجر به ورود میکروپلاستیک ها و مواد شیمیایی سمی مانند فلزات سنگین و آلاینده های آلی پایدار به بدن انسان شود. تاثیر بلندمدت این مواد بر سلامت انسان هنوز در حال بررسی است اما نگرانی های جدی در مورد اختلالات هورمونی مشکلات تولیدمثلی و سایر بیماری ها وجود دارد.

راهکارهای کاهش و مقابله با آلودگی دریایی

مقابله با آلودگی دریایی نیازمند رویکردی چندوجهی است که شامل اقدامات در سطوح بین المللی ملی محلی و فردی می شود. هیچ راهکار واحدی برای حل این مشکل وجود ندارد و ترکیبی از اقدامات پیشگیرانه و پاکسازی ضروری است.

نقش قوانین و پیمان های بین المللی

پیمان ها و کنوانسیون های بین المللی مانند کنوانسیون مارپل (MARPOL) برای جلوگیری از آلودگی دریا ناشی از کشتی ها و کنوانسیون بازل برای کنترل جابجایی فرامرزی زباله های خطرناک چارچوب های قانونی مهمی را فراهم می کنند. این قوانین کشورها را ملزم به مدیریت صحیح زباله و جلوگیری از تخلیه آن در دریا می کنند.

تقویت اجرای این قوانین همکاری بین المللی برای رصد و گزارش دهی آلودگی و توسعه پیمان های جدید برای رسیدگی به منابع نوظهور آلودگی مانند میکروپلاستیک ها از جمله اقدامات ضروری در این سطح است. همچنین حمایت از کشورهایی که منابع کمتری برای اجرای این قوانین دارند اهمیت دارد.

مسئولیت پذیری فردی و اجتماعی

نقش هر فرد در کاهش آلودگی دریا حیاتی است. کاهش مصرف پلاستیک های یک بار مصرف استفاده مجدد از کالاها تفکیک زباله در مبدأ و بازیافت صحیح گام های مهمی هستند که هر شهروند می تواند بردارد. خودداری از ریختن زباله در محیط زیست به خصوص در نزدیکی رودخانه ها و سواحل از ورود مستقیم آن به دریا جلوگیری می کند.

آگاهی بخشی و آموزش عمومی در مورد پیامدهای آلودگی دریا و تشویق به تغییر رفتار نیز بخش مهمی از مسئولیت اجتماعی است. حمایت از شرکت هایی که محصولات دوست دار محیط زیست تولید می کنند و مشارکت در کمپین های پاکسازی می تواند تاثیر قابل توجهی داشته باشد.

پروژه های پاکسازی دریا و سواحل

پروژه های پاکسازی اگرچه راه حل نهایی نیستند اما نقش مهمی در حذف زباله های موجود از محیط زیست دارند. پاکسازی سواحل توسط داوطلبان و سازمان های غیردولتی به بهبود وضعیت مناطق ساحلی کمک می کند. فناوری های جدید نیز برای جمع آوری زباله های شناور در سطح اقیانوس ها در حال توسعه هستند.

این پروژه ها علاوه بر جمع آوری زباله به افزایش آگاهی عمومی در مورد حجم مشکل کمک می کنند. با این حال تاکید اصلی باید بر جلوگیری از ورود زباله به دریا در وهله اول باشد زیرا پاکسازی حجم عظیمی از زباله پراکنده در اقیانوس ها کاری بسیار دشوار و پرهزینه است.

آلودگی پلاستیکی دریا چه مدت در محیط باقی می ماند؟

پلاستیک در محیط دریایی بسیار ماندگار است. بسته به نوع پلاستیک و شرایط محیطی تجزیه آن می تواند از ده ها سال تا صدها سال یا حتی بیشتر طول بکشد و در این مدت به قطعات کوچک تر تبدیل می شود.

فرق بین میکروپلاستیک و نانوپلاستیک چیست؟

تفاوت اصلی در اندازه است. میکروپلاستیک ها ذرات پلاستیکی کوچکتر از 5 میلی متر هستند در حالی که نانوپلاستیک ها بسیار کوچک تر و کمتر از 1 میکرومتر (هزار برابر کوچک تر از میکروپلاستیک) هستند.

چه کشورهایی بیشترین سهم در آلودگی پلاستیکی دریا را دارند؟

کشورهایی با جمعیت زیاد سواحل طولانی و زیرساخت های مدیریت پسماند ناکافی معمولاً سهم بیشتری دارند. این یک مشکل جهانی است اما برخی کشورهای آسیایی اغلب به عنوان منابع اصلی معرفی می شوند.

آلودگی دریا چگونه بر صنعت گردشگری تاثیر می گذارد؟

سواحل آلوده و آب های کثیف جذابیت خود را برای گردشگران از دست می دهند. این مسئله به کاهش تعداد بازدیدکنندگان آسیب به اعتبار مقاصد گردشگری ساحلی و ضررهای اقتصادی برای جوامع محلی منجر می شود.

برای جلوگیری از ریختن زباله در دریا چه نهادهایی مسئول هستند؟

مسئولیت اصلی بر عهده دولت ها (ملی و محلی) است که باید قوانین را اجرا و زیرساخت های مدیریت پسماند را بهبود بخشند. سازمان های بین المللی صنایع سازمان های غیردولتی و حتی افراد نیز هر یک نقش مهمی ایفا می کنند.