متن صدور اجراییه چک

مواجهه با یک چک برگشتی، می تواند تجربه ای ناخوشایند و گاهی پر از دغدغه باشد. تصور کنید پس از اعتمادی که به طرف مقابل خود کرده اید، اکنون با سندی بی اعتبار در دست مواجه هستید که وصول آن به سادگی میسر نیست. در چنین شرایطی، زمانی که راهکارهای دوستانه به نتیجه نمی رسد، مسیرهای قانونی برای بازپس گیری حق خود پیش رو قرار می گیرد. یکی از مؤثرترین و سریع ترین این مسیرها، متن صدور اجراییه چک است که می تواند همچون یک چراغ راهنما در تاریکی سردرگمی های قانونی عمل کند.

چک در معاملات روزمره، به ویژه در فضای کسب وکار، نقش حیاتی ایفا می کند و به عنوان یک سند مالی معتبر، پایه بسیاری از مبادلات را تشکیل می دهد. اما گاهی اوقات، این اعتماد با عدم موجودی حساب صادرکننده چک، خدشه دار می شود. در گذشته، فرآیند وصول وجه چک های برگشتی، اغلب طولانی و طاقت فرسا بود و شامل طرح دعاوی حقوقی یا کیفری می شد. این مسیرها، نه تنها زمان بر بودند، بلکه هزینه های مالی و روانی قابل توجهی را نیز به دارنده چک تحمیل می کردند. با این حال، با اصلاحات جدید قانون صدور چک، به ویژه ماده ۲۳ این قانون، راهی هموارتر و سریع تر برای دارندگان چک های برگشتی فراهم شده است: امکان درخواست صدور اجراییه مستقیم از دادگاه.

این راهنما، شما را با تمامی ابعاد صدور اجراییه چک آشنا می سازد. از مبانی قانونی و شرایط لازم برای درخواست، تا مدارک مورد نیاز و مراحل گام به گام تنظیم و ثبت آن. هدف این است که با زبانی ساده و در عین حال دقیق، پیچیدگی های حقوقی این فرآیند را برای همه قابل فهم سازد، چه صاحب کسب وکاری باشید که به دنبال احقاق حق خود است، چه دانشجوی حقوق که در پی درک عمیق تر مفاهیم، و چه فردی عادی که برای اولین بار با چنین چالش حقوقی روبرو شده است. با آگاهی از این اطلاعات، می توان با اطمینان و دیدی روشن تر، گام در این مسیر گذاشت و حقوق از دست رفته را بازستاند.

مبانی قانونی و مفهوم صدور اجراییه چک

اجراییه چک، یک ابزار قدرتمند قانونی برای بازگرداندن حقوق از دست رفته در معاملات مالی است. این مفهوم، ریشه در اعتبار بالای چک به عنوان یک سند تجاری دارد و قوانین موجود، از دارندگان آن در برابر بدعهدی ها حمایت می کنند. درک دقیق مبانی و ماهیت صدور اجراییه چک، نخستین گام در پیمودن این مسیر قانونی است.

اجراییه چک چیست؟

تصور کنید که چکی به شما داده شده است و هنگام مراجعه به بانک، با عدم موجودی حساب مواجه می شوید. در این لحظه، شما سندی در دست دارید که اگرچه ارزش مالی آن در ظاهر از بین رفته، اما همچنان یک سند لازم الاجرا محسوب می شود. اجراییه چک، فرآیندی است که به دارنده چک برگشتی این امکان را می دهد تا بدون نیاز به طرح دعوای حقوقی طولانی مدت برای اثبات بدهی، مستقیماً از طریق دادگاه، دستور توقیف اموال صادرکننده چک و وصول وجه آن را صادر کند. این فرآیند، با هدف تسریع در احقاق حقوق دارنده و کاهش بار دادرسی، طراحی شده است.

در واقع، صدور اجراییه برای چک، به معنای بهره گیری از قدرت اجرایی دستگاه قضایی برای اجبار صادرکننده چک به پرداخت مبلغ آن است. این مکانیسم، چک را از یک سند عادی بدهی، به ابزاری تبدیل می کند که مستقیماً قابل اجرا است و نیاز به گذراندن مراحل طولانی دادرسی برای تأیید بدهی را از بین می برد. این ویژگی، چک را به یکی از مهم ترین اسناد تجاری تبدیل کرده است.

مبانی قانونی صدور اجراییه چک

اعتبار چک به عنوان یک سند لازم الاجرا، از دلایلی است که فرآیند صدور اجراییه را برای آن ممکن می سازد. ماده ۲ و به ویژه ماده ۲۳ قانون صدور چک (با اصلاحات ۱۳۹۷)، ستون فقرات قانونی این فرآیند را تشکیل می دهند.

• ماده ۲ قانون صدور چک: این ماده، چک را به عنوان یک سند لازم الاجرا معرفی می کند. لازم الاجرا بودن به این معناست که برخلاف یک سند عادی، برای وصول وجه چک نیاز به اثبات اصل دین در دادگاه نیست و خود چک به تنهایی دلیل کافی برای مطالبه وجه آن است. این اعتبار بالا، سبب می شود که دارنده چک بتواند از طریق اجرای احکام، حقوق خود را مطالبه کند.
• ماده ۲۳ قانون صدور چک (اصلاحات ۱۳۹۷): این ماده، نقطه عطفی در تسریع وصول مطالبات چک های برگشتی است. پیش از این اصلاحات، دارنده چک برای وصول وجه آن، چاره ای جز طرح دعوای حقوقی یا کیفری نداشت. اما با ماده ۲۳، دارندگان چک های جدید (صیادی) که دارای کد رهگیری از سامانه صیاد هستند و گواهی عدم پرداخت آن ها نیز با کد رهگیری صادر شده است، می توانند مستقیماً از دادگاه تقاضای صدور اجراییه کنند. این فرآیند، نیاز به تشکیل جلسه دادرسی و صدور حکم را از بین می برد و قاضی دادگاه، تنها با بررسی مدارک، دستور صدور اجراییه را صادر می کند. این امر به معنای صرفه جویی چشمگیر در زمان و هزینه ها برای دارنده چک است.

چرا چک یک سند لازم الاجرا محسوب می شود؟
ماهیت تجاری و سرعت در گردش مالی، دلایل اصلی اعتبار قانونی بالای چک هستند. قانون گذار با اعطای وصف لازم الاجرا به چک، قصد داشته است که امنیت معاملات را افزایش داده و به فعالان اقتصادی اطمینان دهد که در صورت عدم ایفای تعهد، می توانند به سرعت و بدون تشریفات طولانی، حقوق خود را مطالبه کنند. این ویژگی، چک را به ابزاری مطمئن برای تضمین پرداخت در مبادلات تبدیل کرده است.

انواع اجراییه برای چک

هنگامی که با یک چک برگشتی مواجه می شوید، دو مسیر اصلی برای درخواست صدور اجراییه پیش روی شما قرار دارد:

1. اجراییه دادگاهی (بر اساس ماده ۲۳ قانون صدور چک): این مسیر، تمرکز اصلی این راهنماست و برای چک های جدید (صیادی) که شرایط ماده ۲۳ را دارند، به کار می رود. در این روش، با ارائه مدارک لازم به دادگاه، بدون نیاز به دادرسی و صدور حکم، قاضی دستور صدور اجراییه را صادر می کند. سرعت و سادگی، مهم ترین مزیت این روش است و دارنده چک را مستقیماً به مرحله اجرای حکم می رساند.
2. اجراییه ثبتی: این روش، از طریق اداره ثبت اسناد و املاک پیگیری می شود و عمدتاً برای چک هایی که شرایط اجراییه دادگاهی را ندارند (مثلاً چک های قدیمی یا برخی از چک های بلامحل که شرایط خاصی دارند) یا زمانی که دارنده ترجیح می دهد از این مسیر اقدام کند، مورد استفاده قرار می گیرد. اجراییه ثبتی نیز دارای ویژگی لازم الاجرا بودن است، اما دارای تفاوت هایی در مراحل و رویه ها با اجراییه دادگاهی است. این مقاله عمدتاً بر اجراییه دادگاهی تمرکز دارد، چرا که معمولاً مسیر سریع تر و کم پیچ وخم تری برای وصول چک های صیادی برگشتی به شمار می رود.

ماده ۲۳ قانون صدور چک، فرصتی طلایی برای دارندگان چک های صیادی برگشتی است تا با سرعتی بی سابقه و تشریفات قانونی کمتر، مطالبات خود را از طریق دستگاه قضایی وصول کنند. این ماده، مسیر وصول مطالبات را از پیچ و خم دادگاه ها به جاده ای مستقیم و هموار تبدیل کرده است.

شرایط لازم برای درخواست صدور اجراییه چک (بر اساس ماده ۲۳ قانون صدور چک)

برای اینکه بتوانید از امتیاز ویژه ماده ۲۳ قانون صدور چک و فرآیند سریع صدور اجراییه چک بهره مند شوید، باید شرایط خاصی فراهم باشد. این شرایط، ضوابطی هستند که قانون گذار برای جلوگیری از سوءاستفاده و حفظ نظم حقوقی، وضع کرده است. در این بخش، به بررسی دقیق این شرایط می پردازیم تا در مسیر اقدام قانونی، گامی مطمئن بردارید.

شرایط مربوط به چک

اصلی ترین بخش از پازل صدور اجراییه، خود چک و نحوه برگشت خوردن آن است. این شرایط عبارتند از:

• چک برگشتی و دریافت گواهی عدم پرداخت: اولین و مهم ترین شرط، برگشت خوردن چک است. این برگشت باید توسط بانک محال علیه (بانکی که چک بر عهده آن صادر شده) تأیید و منجر به صدور گواهی عدم پرداخت شود. این گواهی، سندی رسمی از سوی بانک است که علت برگشت چک (مانند عدم موجودی، کسر موجودی، مسدودی حساب) را مشخص می کند. محتویات گواهی عدم پرداخت بسیار مهم است و باید شامل اطلاعات کاملی از چک، صادرکننده، دارنده و دلیل عدم پرداخت باشد.
• مدت زمان قانونی برای مراجعه به بانک و دریافت گواهی: برای اینکه چک از وصف کیفری برخوردار باشد و بتوان از مزایای قانونی آن بهره مند شد، دارنده چک باید ظرف مدت زمان مشخصی پس از تاریخ سررسید، به بانک مراجعه و گواهی عدم پرداخت را دریافت کند. این مدت زمان برای چک های صادره در یک شهر، ۱۵ روز از تاریخ سررسید و برای چک های صادره در شهرهای مختلف، ۴۵ روز از تاریخ سررسید است. هرچند عدم رعایت این مهلت ها، حق مطالبه حقوقی وجه چک را از بین نمی برد، اما برای اجراییه مستقیم و سایر امتیازات، اهمیت دارد.
• ضرورت وجود کد رهگیری در گواهی عدم پرداخت (برای چک های صیادی): با تصویب قانون جدید صدور چک در سال ۱۳۹۷، چک های جدید به نام چک صیادی شناخته می شوند. این چک ها دارای ویژگی های امنیتی و یک کد ۱۶ رقمی منحصربه فرد هستند. برای بهره مندی از امکان صدور اجراییه مستقیم طبق ماده ۲۳، هم خود چک باید از نوع صیادی باشد و هم گواهی عدم پرداخت صادره از بانک، حتماً حاوی کد رهگیری باشد. این کد، اصالت و اعتبار فرآیند برگشت چک را در سامانه یکپارچه صیاد تأیید می کند.

شرایط مربوط به دارنده چک

علاوه بر خود چک، وضعیت دارنده نیز در فرآیند صدور اجراییه چک حائز اهمیت است:

• دارنده قانونی چک: فردی که درخواست اجراییه را مطرح می کند، باید دارنده قانونی چک باشد. این به معنای آن است که چک در وجه او صادر شده باشد یا از طریق ظهرنویسی (پشت نویسی) قانونی به او منتقل شده باشد. اصالت این انتقال و عدم ایراد به آن، از نکات کلیدی است.
• عدم طرح دعوای کیفری یا حقوقی همزمان برای همان چک: یکی از مهم ترین نکات در استفاده از ماده ۲۳، این است که دارنده چک نباید همزمان برای وصول وجه همان چک، دعوای کیفری یا حقوقی دیگری در دادگاه مطرح کرده باشد. قانون گذار این مسیر را به عنوان یک راه حل انحصاری و سریع در نظر گرفته است. انتخاب یک مسیر قانونی (چه اجراییه، چه حقوقی، چه کیفری) از ابتدا، ضروری است. اگر مسیر دیگری را انتخاب کرده اید، باید آن را مختومه کنید تا بتوانید از ماده ۲۳ استفاده کنید.

سایر شرایط

عوامل دیگری نیز در موفقیت آمیز بودن فرآیند صدور اجراییه چک نقش دارند:

• صلاحیت دادگاه: درخواست صدور اجراییه باید به دادگاه صالح ارائه شود. معمولاً دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت خوانده (صادرکننده چک) یا محل صدور چک (یا محل برگشت چک، بسته به رویه قضایی) صالح به رسیدگی است. انتخاب دادگاه صحیح، از اتلاف وقت و ارجاع پرونده جلوگیری می کند.
• اعتبار قانونی چک برای صدور اجراییه (چک های وعده دار، بابت تضمین و…): صدور اجراییه مستقیم بر اساس ماده ۲۳، عمدتاً برای چک هایی است که دارای وصف بلامحل بودن هستند و بابت یک معامله قطعی صادر شده اند. چک های وعده دار، چک هایی که بابت تضمین یا امانت صادر شده اند، یا چک هایی که منشأ آن ها یک معامله نامشروع یا صوری بوده، ممکن است از این امتیاز محروم شوند و نیازمند اثبات منشأ دین در یک دعوای حقوقی مجزا باشند. قاضی در مرحله بررسی درخواست اجراییه، به این موارد توجه می کند.

مدارک مورد نیاز برای تنظیم و ثبت درخواست صدور اجراییه چک

برای شروع فرآیند صدور اجراییه چک، داشتن مدارک کامل و دقیق، حیاتی است. تصور کنید در حال آماده شدن برای یک سفر مهم هستید؛ بدون نقشه و وسایل لازم، سفر دشوار و پر از چالش خواهد بود. در مسیر قانونی نیز، مدارک به مثابه نقشه و ابزارهای شما هستند که بدون آن ها نمی توانید به مقصد برسید. جمع آوری این اسناد، اولین و مهم ترین گام عملی شما خواهد بود.

مدارک اصلی

این اسناد، قلب درخواست شما را تشکیل می دهند و بدون آن ها، فرآیند آغاز نخواهد شد:

• اصل چک برگشتی: این مورد، سند اصلی و محور درخواست شماست. حتماً باید اصل چک را در اختیار داشته باشید، زیرا بدون آن نمی توانید ادعای خود را اثبات کنید.
• اصل گواهی عدم پرداخت (برگشت چک) از بانک: این گواهی، مدرکی رسمی از سوی بانک محال علیه است که عدم موجودی یا کسر موجودی حساب صادرکننده را تأیید می کند. این گواهی باید دارای کد رهگیری (برای چک های صیادی) باشد و تمامی اطلاعات لازم از جمله مشخصات چک، صادرکننده، دارنده و علت برگشت را شامل شود. دقت در نگهداری اصل این گواهی بسیار مهم است.

مدارک هویتی و اطلاعاتی

برای اینکه دادگاه بتواند شما را به عنوان خواهان شناسایی کند و صادرکننده چک را به درستی مخاطب قرار دهد، اطلاعات هویتی دقیق نیاز است:

• تصویر کارت ملی خواهان (وکیل در صورت وجود): برای احراز هویت دارنده چک (یا وکیل او)، ارائه تصویر برابر اصل شده کارت ملی ضروری است.
• مشخصات کامل خوانده (صادرکننده چک): نام و نام خانوادگی، کد ملی، آدرس دقیق محل سکونت یا محل کار، و شماره تماس صادرکننده چک، اطلاعاتی حیاتی هستند. هرچه این اطلاعات دقیق تر باشند، فرآیند ابلاغ اجراییه و شناسایی اموال، با سرعت و دقت بیشتری انجام خواهد شد. در صورت عدم آگاهی از آدرس دقیق، ممکن است نیاز به استعلام از اداره ثبت احوال یا سایر مراجع باشد که این خود می تواند فرآیند را طولانی تر کند.

سایر مدارک (در صورت نیاز)

برخی مدارک دیگر نیز ممکن است بسته به شرایط پرونده، مورد نیاز قرار گیرند:

• وکالت نامه (در صورت اقدام توسط وکیل): اگر فرآیند توسط وکیل انجام می شود، ارائه وکالت نامه رسمی و معتبر، الزامی است.
• اظهارنامه ارسالی (اختیاری، اما می تواند در برخی موارد مفید باشد): اگر پیش از اقدام قانونی، اظهارنامه ای برای صادرکننده چک ارسال کرده اید، ضمیمه کردن آن به درخواست، می تواند نشان دهنده حسن نیت شما و تلاش برای حل و فصل مسالمت آمیز موضوع باشد. هرچند این مدرک برای صدور اجراییه مستقیم الزامی نیست، اما می تواند مستندات پرونده را کامل تر کند.

مراحل گام به گام تنظیم و ثبت درخواست صدور اجراییه چک و اجرای آن

مسیر وصول وجه چک برگشتی از طریق صدور اجراییه، مانند عبور از یک رودخانه است که برای رسیدن به ساحل دیگر، باید گام به گام و با برنامه ریزی پیش رفت. هر مرحله، شما را به هدف نزدیک تر می کند. در این بخش، به تفصیل به شرح این گام ها می پردازیم تا بتوانید با آگاهی کامل، این فرآیند را مدیریت کنید.

گام اول: جمع آوری مدارک و اطلاعات

همان طور که پیشتر اشاره شد، پیش از هر اقدامی، لازم است تمامی مدارک مورد نیاز را با دقت جمع آوری کنید. این مرحله، سنگ بنای موفقیت آمیز بودن فرآیند است. مطمئن شوید که اصل چک برگشتی و اصل گواهی عدم پرداخت دارای کد رهگیری (برای چک های صیادی) را در اختیار دارید. همچنین، مشخصات کامل صادرکننده چک (خوانده) از جمله کد ملی، آدرس دقیق و شماره تماس، بسیار حائز اهمیت است. در این گام، هرچه اطلاعات شما کامل تر و دقیق تر باشد، از اتلاف وقت در مراحل بعدی جلوگیری خواهد شد.

گام دوم: تنظیم درخواست صدور اجراییه (دادخواست)

این مرحله، قلب فرآیند است. درخواست صدور اجراییه، در واقع یک فرم رسمی است که به دادگاه ارائه می شود و حاوی تمامی اطلاعات ضروری مربوط به چک و درخواست شماست. این درخواست باید با دقت و وضوح کامل تنظیم شود. بخش های مختلف این فرم و نحوه تکمیل آن ها را با هم مرور می کنیم:

• خواهان: در این قسمت، مشخصات کامل دارنده چک (نام و نام خانوادگی، کد ملی، آدرس دقیق، شماره تماس) وارد می شود.
• خوانده: در این بخش، مشخصات کامل صادرکننده چک (نام و نام خانوادگی، کد ملی، آدرس دقیق، شماره تماس) نوشته می شود.
• خواسته: این بخش، اهمیت ویژه ای دارد. خواسته شما باید دقیقاً صدور اجراییه نسبت به وجه چک به مبلغ X ریال و پرداخت کلیه خسارات دادرسی باشد. نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه داشت، این است که در این مرحله، نباید مطالبه خسارت تأخیر تأدیه را در خواسته خود ذکر کنید. خسارت تأخیر تأدیه، باید طی یک دادخواست جداگانه و پس از صدور اجراییه و وصول اصل وجه چک، مطالبه شود. گنجاندن آن در این مرحله، می تواند باعث رد درخواست اجراییه مستقیم شود.
• مبانی قانونی: در این بخش، باید به ماده ۲۳ قانون صدور چک به عنوان مبنای قانونی درخواست خود، استناد کنید.
• شرح درخواست: در این قسمت، باید به صورت مختصر و صریح، ماجرا را توضیح دهید. به عنوان مثال: احتراماً به استحضار می رساند، خوانده محترم یک فقره چک به شماره [شماره چک] به تاریخ [تاریخ چک] به مبلغ [مبلغ چک] ریال به عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه] در وجه اینجانب صادر نموده است. با مراجعه به بانک در تاریخ سررسید، به علت عدم موجودی، گواهی عدم پرداخت به شماره [شماره گواهی] مورخ [تاریخ گواهی] و با کد رهگیری [کد رهگیری] از بانک مذکور صادر گردید. لذا با عنایت به مراتب فوق و با توجه به اینکه تاکنون نسبت به ادای دین خود اقدام ننموده اند، به استناد ماده ۲۳ قانون صدور چک، تقاضای صدور اجراییه علیه خوانده نسبت به وجه چک و کلیه خسارات دادرسی مورد درخواست است.
• مشخصات چک: تمامی جزئیات چک شامل شماره چک، تاریخ، مبلغ، نام بانک و شعبه، تاریخ برگشت و شماره گواهی عدم پرداخت باید دقیقاً ذکر شود.
• دلایل و منضمات: در این قسمت، لیست مدارکی که به درخواست پیوست می کنید (مانند اصل چک، گواهی عدم پرداخت، تصویر کارت ملی) را ارائه دهید.

نمونه متن درخواست صدور اجراییه چک (جهت تکمیل و استفاده):

بسمه تعالی
درخواست صدور اجراییه چک

ریاست محترم شعبه ______ دادگاه عمومی حقوقی شهرستان _________

خواهان:
نام و نام خانوادگی: _______________________
کد ملی: _______________________
آدرس کامل: _______________________
شماره تماس: _______________________

خوانده:
نام و نام خانوادگی: _______________________
کد ملی: _______________________
آدرس کامل: _______________________
شماره تماس: _______________________

خواسته:
صدور اجراییه نسبت به وجه یک فقره چک صیادی به شماره استعلام صیادی ________________ و شماره چک ________________ به مبلغ ________________ ریال و مطالبه مبلغ آن به همراه کلیه خسارات دادرسی. (تأکید می شود، در این مرحله خسارت تأخیر تأدیه مطالبه نمی گردد.)

مبانی قانونی:
ماده ۲۳ قانون صدور چک با اصلاحات سال ۱۳۹۷

شرح درخواست:
احتراماً به استحضار می رساند؛
خوانده محترم، جناب آقای/خانم _______________________، اقدام به صدور یک فقره چک صیادی به شماره استعلام صیادی ________________ و شماره چک ________________ به تاریخ سررسید ________________ به مبلغ ________________ ریال به عهده بانک ________________ شعبه ________________ در وجه اینجانب/موکل صادر نموده است.
مع الاسف با مراجعه به بانک در تاریخ سررسید فوق الذکر، و به علت ________________ (مثلاً: فاقد موجودی بودن حساب بانکی صادرکننده یا کسر موجودی)، چک مذکور بلامحل اعلام گردید. در پی آن، گواهی عدم پرداخت به شماره ________________ مورخ ________________ و با کد رهگیری ________________ از بانک ________________ شعبه ________________ صادر و به اینجانب/موکل ارائه گردید.
با عنایت به مراتب فوق و با توجه به اینکه تاکنون خوانده محترم نسبت به ادای دین خود اقدام ننموده است، و به استناد صریح ماده ۲۳ قانون صدور چک با اصلاحات سال ۱۳۹۷، تقاضای صدور اجراییه علیه خوانده نسبت به وجه چک به مبلغ مذکور و کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی و در صورت داشتن وکیل، حق الوکاله وکیل) مورد استدعاست.

مشخصات چک:
شماره چک: _______________________
تاریخ سررسید چک: _______________________
مبلغ چک: _______________________ ریال
نام بانک و شعبه: _______________________
تاریخ برگشت چک: _______________________
شماره گواهی عدم پرداخت: _______________________
کد رهگیری گواهی عدم پرداخت: _______________________

دلایل و منضمات:
۱. اصل و تصویر مصدق (برابر اصل شده) چک برگشتی
۲. اصل و تصویر مصدق گواهی عدم پرداخت دارای کد رهگیری
۳. تصویر مصدق کارت ملی خواهان
۴. (در صورت وجود وکیل) وکالت نامه وکیل

با احترام
نام و نام خانوادگی خواهان (یا وکیل)
تاریخ: _______________________
امضاء: _______________________

گام سوم: ثبت درخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از تنظیم دقیق درخواست، مرحله بعدی ثبت آن در یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است. امروزه، تمامی فرآیندهای قضایی از طریق این دفاتر انجام می شود و دیگر نیازی به مراجعه حضوری به دادگاه ها نیست. در این دفاتر، درخواست شما در سیستم قضایی ثبت شده و یک کد رهگیری به شما داده می شود. این کد، برای پیگیری های بعدی بسیار حیاتی است. کارشناسان دفاتر، درخواست شما را بررسی می کنند تا از کامل بودن مدارک و صحت اطلاعات اطمینان حاصل کنند.

گام چهارم: پرداخت هزینه های دادرسی

ثبت هر درخواست قضایی، مستلزم پرداخت هزینه های دادرسی است. این هزینه ها بر اساس تعرفه های قانونی و متناسب با مبلغ خواسته (در اینجا، مبلغ چک) محاسبه می شود. هزینه های مربوط به صدور اجراییه چک را نیز باید در دفتر خدمات قضایی پرداخت کنید. این پرداخت، بخشی جدایی ناپذیر از فرآیند است و عدم پرداخت آن، منجر به توقف رسیدگی می شود.

گام پنجم: بررسی توسط دادگاه و صدور قرار اجراییه

پس از ثبت درخواست و پرداخت هزینه ها، پرونده شما به دادگاه صالح (معمولاً شعبه اجرای احکام دادگستری) ارجاع می شود. در این مرحله، قاضی دادگاه (یا رئیس شعبه اجرای احکام)، درخواست شما و مدارک پیوست را به دقت بررسی می کند. برخلاف دعاوی حقوقی عادی که نیاز به جلسه دادرسی و تبادل لوایح است، در اینجا قاضی تنها با بررسی مدارک، در صورت احراز شرایط قانونی (به ویژه شرایط ماده ۲۳ قانون صدور چک)، قرار اجراییه را صادر می کند. این قرار اجراییه به معنای تأیید قانونی بودن درخواست شما برای شروع فرآیند اجرا است و با برگ اجراییه که سند اصلی برای آغاز عملیات اجراست، متفاوت است.

گام ششم: ابلاغ اجراییه به صادرکننده چک

پس از صدور قرار اجراییه، نوبت به ابلاغ آن به صادرکننده چک (خوانده) می رسد. این ابلاغ نیز از طریق سامانه های الکترونیکی قضایی انجام می شود. صادرکننده چک، پس از ابلاغ اجراییه، مهلت ۱۰ روزه دارد تا نسبت به پرداخت مبلغ چک یا معرفی اموالی که بتواند معادل وجه چک باشد، اقدام کند. این مهلت، فرصتی برای صادرکننده است تا قبل از توقیف اجباری اموال، بدهی خود را تسویه کند. اهمیت ابلاغ صحیح و قانونی بسیار زیاد است، زیرا آغاز فرآیند توقیف اموال، منوط به ابلاغ درست اجراییه است.

گام هفتم: اجرای اجراییه (وصول مطالبات)

اگر صادرکننده چک در مهلت ۱۰ روزه، بدهی خود را پرداخت نکند، وارد مرحله اجرای اجراییه می شویم. در این مرحله، دارنده چک می تواند:

• معرفی اموال توسط دارنده چک: اگر از اموال و دارایی های صادرکننده چک اطلاع دارید (مانند حساب بانکی، پلاک خودرو، ملک، سهام، مطالبات از دیگران)، می توانید این اموال را به دادگاه معرفی کنید تا دستور توقیف آن ها صادر شود. این اقدام می تواند به صورت همزمان با درخواست صدور اجراییه نیز انجام شود تا زمان توقیف اموال به حداقل برسد.
• توقیف اموال صادرکننده چک: پس از معرفی اموال یا استعلام دادگاه از مراجع ذی ربط (مانند بانک مرکزی، اداره ثبت اسناد، اداره راهنمایی و رانندگی) برای شناسایی اموال، دستور توقیف اموال به میزان وجه چک و خسارات دادرسی صادر می شود. این توقیف می تواند شامل وجه نقد، حساب های بانکی، خودرو، ملک و سایر دارایی ها باشد.
• نحوه فروش اموال و وصول وجه: در صورتی که اموال توقیف شده، وجه نقد نباشند (مانند خودرو یا ملک)، این اموال از طریق مزایده به فروش می رسند و پس از کسر هزینه های قانونی، وجه حاصله به دارنده چک پرداخت می شود. این فرآیند، ممکن است کمی زمان بر باشد، اما در نهایت منجر به وصول مطالبات شما خواهد شد.

هزینه ها و مدت زمان تقریبی صدور اجراییه چک

هنگامی که قصد قدم گذاشتن در مسیر صدور اجراییه چک را دارید، درک هزینه ها و برآورد زمان، می تواند دید روشنی از این فرآیند به شما بدهد. این موارد، بخش های جدایی ناپذیر هر اقدام حقوقی هستند و برنامه ریزی مالی و زمانی، اهمیت ویژه ای دارد.

هزینه های دادرسی

مانند هر اقدام قانونی دیگری، صدور اجراییه چک نیز مستلزم پرداخت هزینه هایی است که تحت عنوان هزینه های دادرسی شناخته می شوند. این هزینه ها بر اساس تعرفه های مصوب قانونی و عمدتاً تابعی از مبلغ چک هستند. هرچه مبلغ چک بیشتر باشد، هزینه دادرسی نیز افزایش می یابد. به طور کلی، بخشی از این هزینه در مرحله ثبت درخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و بخشی دیگر ممکن است در مراحل بعدی (مانند کارشناسی، در صورت نیاز) دریافت شود.
برای مثال، تعرفه جاری هزینه های دادرسی برای وصول مطالبات، معمولاً شامل درصدی از مبلغ خواسته است که به صورت پلکانی محاسبه می شود. این هزینه ها در نهایت از صادرکننده چک قابل مطالبه است و به عنوان خسارات دادرسی، به خواسته اصلی شما اضافه می شود.

جدول نمونه هزینه های دادرسی (بر اساس تعرفه های فرضی و جاری، برای اطلاع تقریبی):

مبلغ خواسته (چک)	درصد هزینه دادرسی	مثال هزینه
تا ۲۰ میلیون تومان	۲.۵ درصد	۵۰۰,۰۰۰ تومان برای چک ۲۰ میلیون تومانی
بالاتر از ۲۰ میلیون تومان تا ۲۰۰ میلیون تومان	۳.۵ درصد	۷,۰۰۰,۰۰۰ تومان برای چک ۲۰۰ میلیون تومانی (۳.۵ درصد از مازاد ۲۰ میلیون)
بالاتر از ۲۰۰ میلیون تومان	۴.۵ درصد	۹,۰۰۰,۰۰۰ تومان برای چک ۲۰۰ میلیون تومانی + ۴.۵ درصد از مازاد ۲۰۰ میلیون

این جدول صرفاً یک مثال است و تعرفه های دقیق باید از منابع رسمی قضایی یا دفاتر خدمات الکترونیک قضایی استعلام شوند.

حق الوکاله وکیل (در صورت استفاده از وکیل)

اگر تصمیم بگیرید که برای پیگیری صدور اجراییه چک از یک وکیل دادگستری کمک بگیرید، باید هزینه ای نیز بابت حق الوکاله وکیل پرداخت کنید. حق الوکاله وکیل، مبلغی است که بابت خدمات حقوقی وی پرداخت می شود و می تواند به صورت توافقی بین موکل و وکیل یا بر اساس تعرفه مصوب کانون وکلا تعیین شود. استفاده از وکیل، اگرچه هزینه ای اضافه در بر دارد، اما می تواند در سرعت، دقت و موفقیت آمیز بودن فرآیند، نقش بسزایی ایفا کند و از بسیاری از چالش های احتمالی جلوگیری کند. این هزینه نیز مانند سایر هزینه های دادرسی، در نهایت قابل مطالبه از صادرکننده چک است.

مدت زمان تقریبی

یکی از بزرگترین مزایای صدور اجراییه چک بر اساس ماده ۲۳ قانون جدید، سرعت آن است. با این حال، مدت زمان دقیق از ثبت درخواست تا وصول مطالبات، می تواند بسته به عوامل مختلفی متغیر باشد:

• تکمیل بودن مدارک: هرچه مدارک شما کامل تر و دقیق تر باشد، فرآیند سریع تر پیش می رود.
• سرعت دفاتر خدمات قضایی و دادگاه: سرعت کاری هر شعبه و حجم پرونده های موجود، می تواند تأثیرگذار باشد.
• سهولت ابلاغ: اگر آدرس صادرکننده چک دقیق باشد و ابلاغ به سرعت انجام شود، زمان کوتاه تر خواهد بود.
• وجود اموال و سهولت شناسایی آن ها: اگر صادرکننده اموال کافی داشته باشد و این اموال به سرعت شناسایی و توقیف شوند، وصول وجه با سرعت بیشتری صورت می گیرد. اما در صورت عدم وجود اموال یا نیاز به شناسایی طولانی، ممکن است فرآیند طولانی تر شود.

به طور تقریبی، اگر تمامی شرایط فراهم باشد و مشکلی در ابلاغ یا شناسایی اموال وجود نداشته باشد، کل فرآیند از ثبت درخواست تا صدور برگ اجراییه و آغاز اقدامات اجرایی، می تواند در حدود چند هفته تا چند ماه به نتیجه برسد. این در حالی است که دعاوی حقوقی عادی برای وصول مطالبات چک، ممکن است ماه ها و حتی سال ها به طول انجامد.

نکات مهم حقوقی و کاربردی، چالش ها و راه حل ها در صدور اجراییه چک

ورود به هر مسیر حقوقی، نیازمند آگاهی از پیچیدگی ها، چالش ها و البته راهکارهای موجود است. صدور اجراییه چک نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این بخش، به نکات کلیدی و تجربیاتی اشاره می شود که می تواند فرآیند را برای شما هموارتر سازد و شما را در مواجهه با مشکلات احتمالی یاری دهد.

مطالبه خسارت تأخیر تأدیه

یکی از مسائل مهم در مطالبه وجه چک، موضوع خسارت تأخیر تأدیه است. تصور کنید مبلغی از پول شما ماه ها یا حتی سال ها مسدود شده است؛ بدیهی است که این مبلغ، با گذشت زمان، ارزش خود را از دست می دهد. خسارت تأخیر تأدیه، جبرانی برای این کاهش ارزش و زمان از دست رفته است. اما نکته حیاتی اینجاست که این خواسته را نمی توانید در درخواست مستقیم صدور اجراییه چک بر اساس ماده ۲۳ قانون صدور چک گنجانید. ماده ۲۳ به دنبال تسریع در وصول اصل وجه چک است و مطالبه خسارت تأخیر تأدیه، ماهیتی متفاوت دارد و نیازمند بررسی قضایی بیشتری است. بنابراین، برای مطالبه خسارت تأخیر تأدیه، باید دادخواست جداگانه ای به دادگاه صالح ارائه دهید. این دادخواست می تواند پس از وصول اصل وجه چک یا حتی همزمان با درخواست اجراییه مستقیم (اما به صورت جداگانه و با پرداخت هزینه دادرسی مجزا) مطرح شود. عدم توجه به این تفکیک، ممکن است درخواست اجراییه مستقیم شما را با مشکل مواجه کند.

امکان توقیف اموال

قدرت اجراییه چک در امکان توقیف اموال صادرکننده آن است. پس از صدور اجراییه و در صورت عدم پرداخت بدهی در مهلت قانونی، می توانید نسبت به توقیف اموال صادرکننده چک اقدام کنید. راهکارهای شناسایی اموال و توقیف همزمان، از اهمیت بالایی برخوردار است. شما می توانید در همان مرحله ارائه درخواست اجراییه، لیستی از اموال صادرکننده را (در صورت اطلاع) به دادگاه ارائه دهید و درخواست توقیف همزمان آن ها را مطرح کنید. این اموال می تواند شامل حساب های بانکی، خودرو، املاک، سهام شرکت ها و حتی مطالبات صادرکننده از اشخاص ثالث باشد. در صورت عدم اطلاع از اموال، دادگاه می تواند با استعلام از مراجع مختلف (مانند بانک مرکزی، اداره ثبت اسناد، اداره راهنمایی و رانندگی)، به شناسایی اموال کمک کند. هرچه اطلاعات شما در مورد اموال صادرکننده دقیق تر باشد، سرعت توقیف و وصول مطالبات افزایش می یابد.

چک های مفقودی یا سرقتی

گاهی اوقات، چک قبل از برگشت خوردن یا قبل از اقدام برای اجراییه، مفقود یا سرقت می شود. در این شرایط، فرآیند کمی پیچیده تر می شود و نمی توان بلافاصله درخواست اجراییه داد. دارنده چک مفقودی/سرقتی، ابتدا باید مفقودی یا سرقت را به بانک اطلاع دهد و از پرداخت آن جلوگیری کند. سپس، باید در دادگاه یا دادسرا، دعوای اعلام سرقت یا مفقودی و ابطال چک را مطرح کند و با دریافت دستور قضایی، اقدامات لازم را انجام دهد. تنها پس از طی این مراحل و اثبات مالکیت خود بر چک و دریافت گواهی عدم پرداخت، می توان به فکر صدور اجراییه چک بود. این فرآیند اضافی، برای جلوگیری از سوءاستفاده از چک های مفقودی یا سرقتی ضروری است.

چالش های احتمالی

در مسیر صدور اجراییه چک، ممکن است با چالش هایی روبرو شوید که شناخت آن ها، آمادگی شما را افزایش می دهد:

• عدم شناسایی اموال: شاید بزرگترین چالش، زمانی است که صادرکننده چک، هیچ مال و دارایی قابل شناسایی به نام خود نداشته باشد. در این صورت، حتی با صدور اجراییه، امکان وصول وجه با توقیف اموال وجود نخواهد داشت.
• عدم اطلاع از آدرس خوانده: اگر آدرس دقیق صادرکننده چک مشخص نباشد، فرآیند ابلاغ اجراییه با مشکل مواجه می شود و ممکن است زمان بر باشد. در این شرایط، نیاز به استعلام از اداره ثبت احوال یا درخواست نشر آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار وجود دارد که خود فرآیند را طولانی می کند.
• اعسار خوانده: ممکن است صادرکننده چک، پس از صدور اجراییه، دعوای اعسار از پرداخت محکوم به را مطرح کند و ثابت کند که توانایی پرداخت بدهی خود را ندارد. در این صورت، دادگاه می تواند حکم به پرداخت اقساطی بدهی دهد که این امر نیز فرآیند وصول کامل مطالبات را به تأخیر می اندازد. مقابله با دعوای اعسار، نیازمند دانش حقوقی خاص خود است.

مزایای استفاده از وکیل

با توجه به پیچیدگی ها و نکات ظریف حقوقی در فرآیند صدور اجراییه چک، استفاده از وکیل دادگستری می تواند مزایای چشمگیری داشته باشد. یک وکیل مجرب، با آگاهی کامل از قوانین و رویه های قضایی، می تواند:

• صرفه جویی در زمان: وکیل، فرآیند را با سرعت و دقت بیشتری پیگیری می کند و از اتلاف وقت شما جلوگیری می کند.
• افزایش دقت: وکیل در تنظیم درخواست، جمع آوری مدارک و رعایت نکات حقوقی، دقت بالایی دارد که از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری می کند.
• پیگیری مؤثر: وکیل به نمایندگی از شما، تمامی مراحل از ثبت درخواست تا پیگیری توقیف اموال و وصول وجه را به طور مؤثر دنبال می کند و شما را از دغدغه های حقوقی رها می سازد.
• ارائه مشاوره: وکیل می تواند در مورد چالش های احتمالی، راهکارهای قانونی و انتخاب بهترین مسیر برای احقاق حق، مشاوره های تخصصی ارائه دهد.

نتیجه گیری

متن صدور اجراییه چک، فرصتی بی نظیر برای دارندگان چک های برگشتی، به ویژه چک های صیادی، فراهم آورده است تا با استفاده از یک ابزار قانونی قدرتمند و سریع، حقوق خود را بازستانند. این مسیر، از طریق اصلاحات جدید قانون صدور چک، به خصوص ماده ۲۳، به گونه ای طراحی شده که تشریفات طولانی دادرسی را حذف کرده و امکان وصول مطالبات را در کوتاه ترین زمان ممکن فراهم می آورد. از لحظه مواجهه با چک برگشتی، تا دریافت گواهی عدم پرداخت، تنظیم دقیق درخواست اجراییه، و پیگیری آن در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و دادگاه، تمامی مراحل نیازمند دقت و آگاهی است.

در این راهنما، با یکدیگر تمامی ابعاد این فرآیند را از مبانی قانونی و شرایط لازم، تا مدارک مورد نیاز و مراحل گام به گام اجراییه بررسی کردیم. همچنین، به نکات مهمی نظیر تفاوت مطالبه خسارت تأخیر تأدیه با اصل وجه چک و چالش های احتمالی مانند عدم شناسایی اموال یا اعسار خوانده اشاره شد. آگاهی از این جزئیات، نه تنها به شما کمک می کند تا با اعتماد به نفس بیشتری در این مسیر قدم بردارید، بلکه شما را در برابر مشکلات پیش بینی نشده نیز آماده می سازد.

به یاد داشته باشید، دقت در تنظیم درخواست، تکمیل بودن مدارک و انتخاب مسیر قانونی صحیح، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در موارد پیچیده تر یا زمانی که احساس می کنید نیاز به راهنمایی بیشتری دارید، استفاده از مشاوره حقوقی با وکلای متخصص، می تواند چراغ راه شما باشد و اطمینان خاطر بیشتری را در فرآیند صدور اجراییه چک به ارمغان آورد. این فرآیند، نه تنها به احقاق حقوق فردی کمک می کند، بلکه با افزایش امنیت معاملات، به پویایی و سلامت فضای اقتصادی جامعه نیز یاری می رساند.