نمونه دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به مهریه

هنگامی که فردی به پرداخت مهریه محکوم می شود اما توانایی مالی برای پرداخت یکجای آن را ندارد، دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به مهریه راهی قانونی است که به او امکان می دهد مهریه را به صورت اقساطی بپردازد و از عواقب ناگوار قانونی مانند زندان رفتن یا توقیف اموال، در امان بماند. این دادخواست، ابزاری حیاتی برای بازماندگان از پرداخت مهریه است تا بتوانند وضعیت مالی خود را تبیین کرده و تقاضای تقسیط مهریه را مطرح کنند.

در مسیر پرفراز و نشیب دعاوی خانوادگی، مهریه همواره یکی از چالش برانگیزترین مسائل بوده است. وقتی زن مهریه خود را مطالبه می کند و دادگاه حکم به پرداخت آن می دهد، مرد مکلف به ادای دین می شود. اما گاهی شرایط مالی به گونه ای نیست که مرد بتواند تمام مهریه را به صورت یکجا بپردازد. در چنین موقعیتی، قانون راه حلی به نام اعسار پیش بینی کرده است. این مقاله با هدف راهنمایی افرادی که درگیر این چالش حقوقی هستند، تدوین شده است. در ادامه، گام به گام، شرایط، مدارک لازم، نحوه تنظیم دادخواست و نمونه های عملی آن را بررسی می کنیم تا با آگاهی و اطمینان بیشتری بتوانید از حقوق خود دفاع کنید.

مفهوم حقوقی اعسار و تقسیط مهریه

درک صحیح اصطلاحات حقوقی، نخستین گام در مواجهه با پرونده های قضایی است. اعسار و تقسیط دو مفهوم کلیدی در زمینه پرداخت مهریه هستند که آشنایی با آن ها برای هر فردی که با این موضوع درگیر است، ضروری است.

اعسار چیست؟

اعسار در لغت به معنای تنگدستی و ناتوانی است و در اصطلاح حقوقی، به حالتی اطلاق می شود که شخص بدهکار (مدیون) توانایی پرداخت دیون خود را به دلیل عدم دسترسی به اموال کافی، به جز مستثنیات دین، ندارد. به عبارت دیگر، فرد معسر، کسی است که مال و دارایی برای پرداخت بدهی هایش ندارد یا اموالش به حدی نیست که بتواند بدهی را به طور کامل و یکجا بپردازد. در مورد مهریه، مردی که به پرداخت مهریه محکوم شده است، اگر نتواند آن را به طور یکجا پرداخت کند، می تواند ادعای اعسار کند. نتیجه پذیرش اعسار، معمولاً تقسیط مهریه است و به ندرت قاضی صرفاً مهلت پرداخت می دهد.

تقسیط مهریه چیست؟

تقسیط مهریه، فرآیند تبدیل پرداخت یکجای مهریه به اقساط ماهانه یا دوره ای است. پس از آنکه دادخواست اعسار از سوی دادگاه پذیرفته شود، قاضی با توجه به وضعیت مالی مرد، هزینه های زندگی او، تعداد افراد تحت تکفل و سایر شرایط، مبلغی را به عنوان پیش قسط و سپس اقساط ماهانه برای پرداخت مهریه تعیین می کند. این اقساط تا زمان تسویه کامل مهریه ادامه خواهد یافت. تفاوت اصلی تقسیط با مهلت در این است که در مهلت، پرداخت کل مبلغ به زمانی دیگر موکول می شود، اما در تقسیط، بدهی به بخش های کوچک تر تقسیم شده و در طول زمان پرداخت می شود.

محکوم به مهریه چیست؟

محکوم به به مالی گفته می شود که در نتیجه صدور حکم قطعی دادگاه، محکوم علیه (بدهکار) ملزم به پرداخت آن به محکوم له (طلبکار) شده است. بنابراین، مهریه پس از آنکه دادگاه حکم به پرداخت آن صادر می کند، از یک دین عادی به محکوم به مهریه تبدیل می شود و اجرای آن تحت نظارت قانون و مراجع قضایی خواهد بود. این اصطلاح برای تفکیک بدهی هایی که به موجب حکم قضایی لازم الاجرا شده اند، از سایر دیون به کار می رود.

تفاوت اعسار با ورشکستگی/افلاس

باور غلطی وجود دارد که اعسار و ورشکستگی را یکسان می دانند، در حالی که این دو مفهوم تفاوت های اساسی دارند:

* اعسار: مختص اشخاص حقیقی است که شغل تاجر ندارند و توانایی پرداخت بدهی های خود را ندارند. اعسار شامل تمام بدهی ها، از جمله مهریه می شود.
* ورشکستگی: مخصوص تجار (اشخاص حقیقی و حقوقی که به شغل تجارت اشتغال دارند) است. تاجری که از عهده پرداخت دیون تجاری خود برنمی آید، ورشکسته اعلام می شود. یک تاجر حتی برای پرداخت بدهی های شخصی و خانوادگی خود (از جمله مهریه) نیز نمی تواند دادخواست اعسار بدهد و باید تقاضای ورشکستگی کند.
* افلاس: این واژه نیز در برخی متون حقوقی قدیمی به معنای ورشکستگی یا ناتوانی مالی استفاده می شد، اما در قوانین جاری ایران، اصطلاح ورشکستگی برای تجار و اعسار برای اشخاص غیر تاجر به کار می رود.

مبانی قانونی اعسار از پرداخت مهریه

دعوای اعسار از پرداخت مهریه بر مبنای مواد قانونی مشخصی در قوانین ایران استوار است. مهم ترین این قوانین عبارتند از:

* ماده 277 قانون مدنی: این ماده به قاضی اختیار می دهد که در صورت تشخیص اعسار مدیون، برای او مهلت عادلانه یا قرار اقساط تعیین کند.
* مواد 3، 20 و 23 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی:
* ماده 3: تصریح دارد که اگر استیفای محکوم به از طرق دیگر ممکن نباشد، محکوم علیه به تقاضای محکوم له حبس می شود، مگر اینکه ظرف 30 روز پس از ابلاغ اجراییه، دادخواست اعسار خود را با ارائه صورت کلیه اموال تقدیم کرده باشد.
* ماده 20: بیان می دارد که دعوای اعسار در مورد محکوم به، در دادگاهی رسیدگی می شود که حکم نخستین را صادر کرده است.
* ماده 23: کلیه محکومیت های مالی، از جمله دیه، ضرر و زیان ناشی از جرم، رد مال و امثال آن ها (به جز جزای نقدی) مشمول این قانون خواهند بود که مهریه نیز جزء آن هاست.

شرایط لازم برای طرح دادخواست اعسار از مهریه

برای آنکه دادگاه به دادخواست اعسار از پرداخت مهریه رسیدگی کند و آن را بپذیرد، لازم است شرایط حقوقی مشخصی وجود داشته باشد. عدم رعایت این شرایط می تواند منجر به رد دادخواست و تحمیل عواقب قانونی به محکوم علیه شود.

1. صدور حکم قطعی پرداخت مهریه

اولین و مهم ترین شرط، این است که حکم محکومیت زوج به پرداخت مهریه، قطعی شده باشد. به این معنا که مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی (در صورت وجود) طی شده و حکم قابلیت اجرا پیدا کرده باشد. تا زمانی که حکم قطعی نشده باشد، امکان طرح دادخواست اعسار وجود ندارد.

2. ابلاغ اجراییه مهریه

پس از قطعی شدن حکم، اجراییه از طریق دادگاه یا اداره ثبت اسناد صادر و به زوج ابلاغ می شود. ابلاغ اجراییه، به منزله آغاز رسمی فرآیند مطالبه و اجرای حکم است و از این تاریخ، مهلت های قانونی برای طرح دادخواست اعسار آغاز می شود.

3. اثبات عدم توانایی مالی (عدم وجود اموال به جز مستثنیات دین)

اصل اساسی در دعوای اعسار، اثبات ناتوانی مالی خواهان است. مرد باید به دادگاه ثابت کند که هیچ مال یا دارایی برای پرداخت یکجای مهریه (به جز مستثنیات دین) ندارد. مستثنیات دین، اموالی هستند که قانوناً قابل توقیف برای پرداخت بدهی نیستند و شامل مواردی مانند منزل مسکونی متناسب با نیاز شأن عرفی، اثاثیه ضروری زندگی، ابزار کار، و مقداری از حقوق یا مستمری می شود. اثبات این عدم توانایی مالی از طریق شهادت شهود و ارائه لیست کامل اموال و دارایی ها صورت می گیرد که در بخش مدارک لازم به تفصیل شرح داده خواهد شد.

4. مهلت قانونی 30 روزه پس از ابلاغ اجراییه و اهمیت آن

یکی از نکات کلیدی در طرح دادخواست اعسار، رعایت مهلت قانونی است. بر اساس ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، چنانچه محکوم علیه ظرف سی روز پس از ابلاغ اجراییه، ضمن ارائه صورت کلیه اموال خود، دعوای اعسار خویش را اقامه کرده باشد، حبس نمی شود. این مهلت 30 روزه از زمان ابلاغ اجراییه بسیار حیاتی است؛ زیرا:

* جلوگیری از حکم جلب: اگر دادخواست اعسار در این مهلت تقدیم شود، تا زمان رسیدگی به اعسار، حکم جلب صادر نخواهد شد.
* تأثیر بر روند پرونده: طرح به موقع دادخواست، نشان دهنده حسن نیت و تلاش محکوم علیه برای ادای دین است و می تواند در نگاه قاضی تأثیر مثبت داشته باشد.

حتی اگر این مهلت 30 روزه از دست برود، مرد همچنان می تواند دادخواست اعسار بدهد، اما دیگر مانع از صدور حکم جلب وی نخواهد شد و ممکن است تا زمان رسیدگی به اعسار، مجبور به تحمل حبس شود یا وثیقه بسپارد.

مدارک مورد نیاز برای دادخواست اعسار از مهریه

جمع آوری و ارائه مدارک کامل و صحیح، نقش حیاتی در پذیرش دادخواست اعسار از پرداخت مهریه دارد. کمبود یا نقص در مدارک می تواند روند رسیدگی را طولانی کرده یا حتی منجر به رد دادخواست شود.

1. کپی برابر اصل دادنامه قطعی

این دادنامه همان حکمی است که در آن زوج به پرداخت مهریه محکوم شده است. لازم است که این حکم قطعی باشد، به این معنی که تمامی مراحل قانونی (مانند تجدیدنظرخواهی) را طی کرده و دیگر قابل اعتراض نباشد. اگر حکم از دادگاه بدوی صادر شده و مهلت 20 روزه تجدیدنظرخواهی گذشته باشد و اعتراضی صورت نگرفته باشد نیز حکم قطعی تلقی می شود.

2. کپی برابر اصل اجراییه

این سند، از سوی دادگاه یا اداره ثبت اسناد صادر می شود و به طور رسمی به زوج ابلاغ می گردد. اجراییه، دستور رسمی برای اجرای حکم پرداخت مهریه است.

3. استشهادیه شهود

یکی از مهم ترین دلایل اثبات اعسار، شهادت کتبی و حضوری شهود مطلع است.

* نحوه تنظیم استشهادیه: استشهادیه باید به صورت کتبی تنظیم شود و در آن، شهود با ذکر مشخصات کامل خود، به صراحت گواهی دهند که از وضعیت مالی و معیشتی زوج اطلاع کامل دارند و او توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد.
* شرایط شهود: حداقل دو نفر مرد (یا چهار نفر زن) که بالغ، عاقل، عادل و مطلع از وضعیت مالی و زندگی روزمره زوج باشند. شهود نباید با زوج قرابت نسبی یا سببی درجه یک (مانند پدر، برادر، فرزند) داشته باشند که شائبه جانب داری ایجاد کند.
* محتوای استشهادیه: در متن استشهادیه باید به جزئیات وضعیت مالی و معیشتی زوج اشاره شود، از جمله:
* شغل و میزان درآمد (در صورت وجود)
* وضعیت تأهل و تعداد فرزندان تحت تکفل
* بدهی ها و تعهدات مالی دیگر (قسط وام، اجاره، نفقه و…)
* عدم وجود اموال قابل توجه (به جز مستثنیات دین)
* نحوه اطلاع شهود از این وضعیت (مثلاً همسایه، همکار، دوست نزدیک)
* اهمیت حضور شهود در دادگاه: شهود پس از ارائه استشهادیه کتبی، باید در جلسه رسیدگی دادگاه حاضر شده و تحت سوگند، شهادت خود را به صورت شفاهی تکرار و به سوالات قاضی و طرف مقابل پاسخ دهند. عدم حضور شهود می تواند منجر به رد دادخواست شود.

4. لیست کامل اموال و دارایی ها (فرم صورت اموال)

زوج باید یک لیست دقیق و کامل از تمامی اموال و دارایی های خود، اعم از منقول و غیرمنقول، تهیه و به دادخواست ضمیمه کند. این لیست باید شامل موارد زیر باشد:

* اموال منقول: خودرو، سهام، اوراق بهادار، موجودی حساب های بانکی (در تمامی بانک ها و مؤسسات مالی)، طلب از اشخاص دیگر، طلا، سکه، و هرگونه مال با ارزش دیگر.
* اموال غیرمنقول: ملک (خانه، زمین، باغ)، مغازه و هرگونه دارایی ثابت.
* حقوق و مزایای شغلی: ذکر دقیق میزان حقوق، مزایا، پاداش ها و سایر دریافتی های ماهانه یا سالانه.
* سهم الارث: در صورت برخورداری از ارث، ذکر جزئیات آن.
* اموالی که طی یک سال گذشته منتقل شده اند: اگر زوج طی یک سال قبل از تقدیم دادخواست، اموالی را به نام دیگری (مانند همسر، فرزند، مادر یا شخص ثالث) منتقل کرده باشد، باید جزئیات این نقل و انتقال (تاریخ، نوع مال، به چه کسی) را ذکر کند. این اقدام برای جلوگیری از اتهام معامله به قصد فرار از دین است که جرم محسوب می شود.
* تأکید بر صداقت: ارائه اطلاعات خلاف واقع یا کتمان اموال، عواقب حقوقی جدی از جمله رد دادخواست اعسار، حبس و محکومیت به جرم ادعای اعسار خلاف واقع را در پی خواهد داشت.

5. کپی برابر اصل عقدنامه

اگرچه حکم محکومیت مهریه صادر شده است، اما ارائه کپی عقدنامه نیز می تواند برای تطبیق اطلاعات و تکمیل پرونده مفید باشد.

6. کپی شناسنامه و کارت ملی

برای احراز هویت خواهان (زوج).

7. وکالت نامه

در صورتی که زوج وکیل داشته باشد، کپی برابر اصل وکالت نامه باید ضمیمه دادخواست شود.

صداقت در ارائه اطلاعات و مدارک، نه تنها یک تکلیف قانونی است، بلکه به اعتمادسازی در دادگاه کمک کرده و شانس پذیرش دادخواست اعسار را به شکل چشمگیری افزایش می دهد.

مراحل گام به گام تقدیم و رسیدگی به دادخواست اعسار از مهریه

تقدیم و پیگیری دادخواست اعسار از پرداخت مهریه، فرآیندی حقوقی با مراحل مشخص است که آشنایی با آن ها به فرد کمک می کند تا با آمادگی بیشتری در این مسیر قدم بردارد.

گام 1: جمع آوری مدارک و تنظیم دادخواست

پیش از هر اقدامی، لازم است تمامی مدارک مورد نیاز که در بخش قبل ذکر شد (دادنامه قطعی، اجراییه، استشهادیه شهود، لیست اموال، کپی شناسنامه و کارت ملی و عقدنامه) به دقت جمع آوری و کپی برابر اصل شوند. سپس، متن دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به مهریه باید با رعایت اصول قانونی و حقوقی تنظیم گردد. در تنظیم دادخواست، باید مشخصات خواهان (زوج)، خوانده (زوجه)، خواسته (اعسار از پرداخت یکجای مهریه و تقاضای تقسیط آن)، دلایل و منضمات (مدارک پیوست) و شرح دادخواست (توضیح وضعیت مالی و عدم توانایی پرداخت) به وضوح قید شود. تأکید بر رعایت مهلت 30 روزه پس از ابلاغ اجراییه در این مرحله بسیار حائز اهمیت است.

گام 2: ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از تکمیل مدارک و تنظیم دادخواست، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست را ثبت نمایید. این دفاتر، مرجع رسمی برای ثبت و ارسال دعاوی حقوقی به دادگاه هستند. در این مرحله، انتخاب دادگاه صالح بسیار مهم است. بر اساس قانون، دادگاه صالح برای رسیدگی به دادخواست اعسار، همان شعبه ای است که حکم اولیه پرداخت مهریه را صادر کرده است. هزینه دادرسی اعسار از پرداخت مهریه، در صورت قبول اعسار از هزینه دادرسی، بسیار ناچیز است و در صورت عدم قبولی نیز بر اساس تعرفه های قانونی محاسبه می شود.

گام 3: جلسه رسیدگی در دادگاه

پس از ثبت دادخواست، زمانی برای جلسه رسیدگی از سوی دادگاه تعیین شده و به طرفین ابلاغ می گردد.

* حضور خواهان (زوج) و شهود: حضور زوج و شهود معرفی شده در استشهادیه در جلسه دادگاه الزامی است. عدم حضور آن ها می تواند به ضرر خواهان تمام شود.
* ادای شهادت شهود: شهود در محضر دادگاه حاضر شده و تحت سوگند، شهادت خود را در خصوص وضعیت مالی و معیشتی زوج و عدم توانایی او در پرداخت یکجای مهریه بیان می کنند. قاضی ممکن است از شهود سوالاتی برای اطمینان از صحت اطلاعات بپرسد.
* ارائه دفاعیات و توضیحات خواهان: زوج فرصت دارد تا وضعیت مالی خود، دلایل عدم توانایی در پرداخت و هرگونه مدرک یا توضیح تکمیلی را به قاضی ارائه دهد.
* حق دفاع خوانده (زوجه) و ارائه دلایل احتمالی برای تمکن مالی زوج: زوجه نیز حق دارد در دادگاه حضور یابد و در مقابل ادعای اعسار زوج، دلایل و مستندات خود را مبنی بر تمکن مالی زوج (مثلاً معرفی اموالی که زوج کتمان کرده است) ارائه کند.
* استعلامات دادگاه: قاضی ممکن است برای تأیید ادعای اعسار، اقدام به استعلام از مراجع مختلف کند، از جمله:
* بانک ها: برای بررسی موجودی حساب ها و گردش مالی.
* اداره ثبت اسناد: برای شناسایی اموال غیرمنقول (ملک).
* بورس: برای بررسی سهام و اوراق بهادار.
* نیروی انتظامی یا پلیس راهور: برای شناسایی خودرو.
* سازمان تأمین اجتماعی یا ادارات دولتی: برای بررسی وضعیت حقوق و مزایای شغلی.

گام 4: صدور رای بدوی اعسار

پس از بررسی شواهد، اظهارات طرفین و نتایج استعلامات، قاضی اقدام به صدور رأی می کند.

* ملاک های قاضی برای تعیین پیش قسط و اقساط: قاضی با در نظر گرفتن تمامی جوانب، از جمله:
* درآمد و توانایی مالی واقعی زوج
* هزینه های ضروری زندگی زوج و افراد تحت تکفل او
* وضعیت معیشتی و نیازهای زوجه
* عرف دادگاه ها و رویه های قضایی
* تعداد فرزندان مشترک
مبلغی را به عنوان پیش قسط و اقساط ماهانه تعیین می کند.
* توضیح در مورد تعیین پیش قسط و اقساط ماهانه: معمولاً، در رویه دادگاه ها، یک چهارم حقوق ماهانه (برای مرد متأهل) یا یک سوم (برای مرد مجرد) به عنوان قسط مهریه تعیین می شود. همچنین، بخشی از کل مهریه به عنوان پیش قسط (مثلاً 10 تا 20 درصد) در نظر گرفته می شود که زوج باید در مدت زمان مشخصی پرداخت کند. این ارقام بسته به پرونده و نظر قاضی می تواند متفاوت باشد.

گام 5: اعتراض و تجدیدنظرخواهی

رأی صادره در مرحله بدوی، قابل اعتراض است.

* مهلت 20 روزه برای تجدیدنظرخواهی: هر یک از طرفین دعوا (زوج یا زوجه) که به رأی دادگاه بدوی اعتراض داشته باشند، می توانند ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ رأی، نسبت به آن تجدیدنظرخواهی کنند. این اعتراض در دادگاه تجدیدنظر استان مورد رسیدگی قرار می گیرد.
* نقش لایحه دفاعیه در مرحله تجدیدنظر: در مرحله تجدیدنظرخواهی، تنظیم یک لایحه دفاعیه قوی و مستند، که به دقت به نقاط ضعف رأی بدوی اشاره کرده و دلایل جدید یا توضیحات بیشتری را ارائه دهد، بسیار مهم است.

گام 6: قطعی شدن و اجرای حکم اعسار

پس از اتمام مراحل تجدیدنظرخواهی و صدور رأی قطعی از سوی دادگاه تجدیدنظر (یا انقضای مهلت تجدیدنظرخواهی و عدم اعتراض)، حکم اعسار قطعی و لازم الاجرا می شود.

* نحوه پیگیری اجرای حکم توسط محکوم علیه: محکوم علیه (زوج) باید پیگیر اجرای حکم تقسیط باشد و اقساط را طبق زمان بندی مقرر پرداخت کند تا از عواقب احتمالی عدم پرداخت (مانند حکم جلب) جلوگیری شود.

نمونه های کاربردی دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به مهریه

برای درک بهتر نحوه تنظیم دادخواست اعسار، در این بخش چند نمونه کاربردی ارائه می شود. این نمونه ها صرفاً قالب و راهنمای کلی هستند و باید با توجه به شرایط خاص هر پرونده، جزئیات آن تغییر و تکمیل شود.

نمونه 1: دادخواست اعسار از پرداخت مهریه (نمونه عمومی و جامع)

این نمونه برای شرایط عمومی است که زوج محکوم به پرداخت مهریه شده و به دلیل عدم توانایی مالی، درخواست اعسار و تقسیط دارد.

به نام خدا

ریاست محترم دادگاه عمومی (خانواده) شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و تقدیم احترام،

خواهان: آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خواهان] فرزند [نام پدر] کد ملی [شماره کد ملی] به نشانی [آدرس کامل]

خوانده: خانم/آقای [نام و نام خانوادگی خوانده] فرزند [نام پدر] کد ملی [شماره کد ملی] به نشانی [آدرس کامل]

وکیل: [در صورت داشتن وکیل، نام و نام خانوادگی وکیل و مشخصات کامل]

تعیین خواسته و بهای آن: تقاضای اعسار از پرداخت یکجای محکوم به مهریه و تقسیط آن

دلایل و منضمات دادخواست:

• کپی برابر اصل دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی (خانواده) [نام شهرستان]
• کپی برابر اصل اجراییه شماره [شماره اجراییه] مورخ [تاریخ اجراییه] صادره از [مرجع صادرکننده اجراییه، مثلاً اجرای احکام دادگستری یا اداره ثبت اسناد]
• استشهادیه شهود (شامل گواهی حداقل دو نفر مطلع)
• لیست کامل اموال و دارایی های اینجانب (فرم صورت اموال)
• کپی برابر اصل عقدنامه شماره [شماره عقدنامه]
• کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی خواهان

شرح دادخواست:

احتراماً به استحضار عالی می رساند، اینجانب خواهان به موجب دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی (خانواده) [نام شهرستان]، به پرداخت تعداد [تعداد سکه] عدد سکه تمام بهار آزادی/مبلغ [مبلغ ریالی] ریال بابت مهریه در حق خوانده محترم محکوم گردیده ام. اجراییه مربوطه نیز به شماره [شماره اجراییه] در تاریخ [تاریخ اجراییه] صادر و به اینجانب ابلاغ شده است.

با توجه به وضعیت مالی اینجانب که شامل [ذکر شغل، میزان درآمد ماهیانه تقریبی، وضعیت تأهل، تعداد فرزندان تحت تکفل، بدهی ها و اقساط جاری] می باشد، و با عنایت به اینکه در حال حاضر هیچ گونه مال یا دارایی قابل توجهی (به جز مستثنیات دین) برای پرداخت یکجای محکوم به مهریه ندارم، توانایی پرداخت نقدی و یکجای مبلغ فوق الذکر برایم مقدور نیست.

اینجانب برای اثبات این ادعا، استشهادیه شهود (شامل گواهی [تعداد] نفر از اشخاص مطلع از وضعیت معیشتی اینجانب) و همچنین لیست کامل اموال و دارایی های خود را که پیوست همین دادخواست است، تقدیم حضور می نمایم و شهود نیز جهت ادای شهادت در جلسه رسیدگی حاضر خواهند شد.

لذا با تقدیم این دادخواست، مستنداً به مواد 3، 20 و 23 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مواد 277 و 1038 قانون مدنی، از محضر محترم دادگاه، تقاضای رسیدگی و صدور حکم بر اعسار اینجانب از پرداخت یکجای محکوم به مهریه و تقسیط آن را بر اساس توان مالی اینجانب، مورد استدعا دارم.

با تشکر و احترام فراوان،

امضا و اثر انگشت خواهان: [نام و نام خانوادگی]

تاریخ: [تاریخ تنظیم دادخواست]

نمونه 2: نمونه فرم استشهادیه اعسار

بسمه تعالی

استشهادیه اعسار از پرداخت مهریه

اینجانبان گواهی دهندگان ذیل، با مشخصات کامل درج شده در ذیل این ورقه، با آگاهی کامل از مضمون و مفاد این استشهادیه، به شرح ذیل شهادت و گواهی می نماییم:

مشخصات مدعی اعسار (خواهان):

• نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی زوج]
• نام پدر: [نام پدر زوج]
• کد ملی: [شماره کد ملی زوج]
• نشانی: [آدرس کامل زوج]
• شغل: [شغل زوج]
• وضعیت تاهل: [متأهل/مجرد]
• تعداد فرزندان تحت تکفل: [تعداد فرزندان]

محتوای شهادت:

بدینوسیله گواهی می شود که اینجانبان [ذکر نحوه اطلاع شهود، مثلاً همسایگان/همکاران/دوستان نزدیک آقای/خانم (نام زوج)]، مدت [مدت زمان آشنایی] سال است که از وضعیت مالی و معیشتی ایشان اطلاع کامل داریم. گواهی می نماییم که آقای/خانم [نام زوج]، به دلیل [ذکر دقیق دلایل عدم توانایی مالی، مانند: پایین بودن درآمد، بیکاری، بیماری، داشتن بدهی های سنگین، پرداخت اقساط وام های بانکی، پرداخت نفقه فرزندان یا سایر مخارج زندگی]، در حال حاضر توانایی مالی جهت پرداخت یکجای مهریه محکوم به به مبلغ [تعداد سکه یا مبلغ ریالی] را نداشته و از پرداخت آن به صورت یکجا معسر می باشد.

هیچ گونه مال و دارایی قابل توجهی (اعم از منقول و غیرمنقول به جز مستثنیات دین) که تکافوی پرداخت مهریه را نماید، در مالکیت ایشان نمی شناسیم.

این شهادت نامه بر اساس علم و اطلاع کامل و بدون هرگونه اکراه و اجبار تنظیم و امضا گردیده است.

مشخصات و امضای شهود:

1. شاهد 1:
   • نام و نام خانوادگی:
   • نام پدر:
   • کد ملی:
   • نشانی:
   • شغل:
   • شماره تماس:
   • امضا:
2. شاهد 2:
   • نام و نام خانوادگی:
   • نام پدر:
   • کد ملی:
   • نشانی:
   • شغل:
   • شماره تماس:
   • امضا:
3. [در صورت نیاز، شاهد 3 و 4 نیز به همین ترتیب اضافه شوند.]

تاریخ تنظیم استشهادیه: [تاریخ]

توضیحات: این استشهادیه باید توسط شهود امضا شده و در صورت امکان، در دفتر اسناد رسمی (یا نزد قاضی در دادگاه) تأیید گردد. شهود باید در جلسه دادگاه حضور یابند.

تحلیل نمونه آرای دادگاه در خصوص اعسار از مهریه

برای درک عملی تر نحوه تصمیم گیری قضات و عواملی که در پذیرش یا رد دادخواست اعسار مؤثر هستند، بررسی نمونه آرای دادگاه می تواند بسیار مفید باشد.

نمونه رای 1: پذیرش اعسار و تقسیط

در یک پرونده فرضی، آقای الف به پرداخت 114 سکه بهار آزادی محکوم شده بود. ایشان پس از ابلاغ اجراییه، دادخواست اعسار خود را تقدیم کرد. در دادخواست، ایشان شغل خود را کارمند با حقوق ثابت ذکر کرده و یک فرزند مشترک با زوجه داشت که حضانت آن به عهده خودش بود. آقای الف استشهادیه ای را از همکاران و همسایگان خود ارائه داد که به وضعیت مالی و بدهی های او (مانند اقساط مسکن و وام خودرو) گواهی داده بودند. زوجه در جلسه دادگاه، مدعی توانایی مالی آقای الف شد اما نتوانست مدرک مستدلی ارائه کند.

رای دادگاه: دادگاه پس از بررسی دادخواست، استماع شهادت شهود، استعلام از اداره ثبت و بانک ها (که نشان دهنده عدم مالکیت اموال قابل توجه بود) و با در نظر گرفتن حقوق ماهیانه ثابت آقای الف و هزینه های زندگی او و فرزندش، حکم به پذیرش اعسار و تقسیط مهریه صادر کرد. در این رأی، دادگاه آقای الف را به پرداخت 10 سکه به عنوان پیش قسط و ماهیانه یک سکه بهار آزادی محکوم نمود.

دلایل پذیرش:

* اثبات عدم توانایی مالی: شهادت شهود و استعلامات دادگاه، مؤید عدم توانایی پرداخت یکجای مهریه بود.
* وجود افراد تحت تکفل: حضانت فرزند مشترک و هزینه های مربوط به آن، در نظر قاضی تأثیرگذار بود.
* درآمد ثابت اما محدود: درآمد کارمندی، هرچند ثابت، اما برای پرداخت یکجای 114 سکه کافی نبود.
* تلاش برای اثبات: ارائه مدارک کامل و همکاری زوج در فرآیند رسیدگی.

نمونه رای 2: رد دادخواست اعسار

آقای ب به پرداخت 200 سکه مهریه محکوم شده بود. ایشان نیز دادخواست اعسار تقدیم کرد و شغل خود را آزاد و فاقد درآمد ثابت اعلام نمود. در لیست اموال، تنها یک خودرو قدیمی را ذکر کرده بود. زوجه در مقابل، با ارائه مدارکی به دادگاه اعلام کرد که آقای ب سه ماه قبل از طرح دادخواست اعسار، یک قطعه زمین به نام برادرش منتقل کرده و دارای یک حساب بانکی با گردش مالی بالا بوده است که در لیست اموال خود آن را کتمان کرده است.

رای دادگاه: دادگاه پس از بررسی مدارک و اظهارات طرفین و مشاهده اسناد نقل و انتقال ملک و همچنین استعلام از بانک که وجود حساب فعال با گردش مالی بالا را تأیید می کرد، حکم به رد دادخواست اعسار آقای ب صادر کرد.

دلایل رد:

* کتمان اموال و عدم صداقت: مهم ترین دلیل رد، کتمان حساب بانکی و انتقال ملک به نام شخص ثالث با نیت فرار از دین بود.
* معامله به قصد فرار از دین: انتقال ملک در زمان نزدیک به مطالبه مهریه، ظن قاضی را نسبت به قصد فرار از دین تقویت کرد.
* عدم اثبات اعسار: ادعای اعسار با وجود اموال کتمان شده، توسط زوج ثابت نشد.

درس های آموخته شده از این آرا:

* صداقت و شفافیت: ارائه اطلاعات واقعی و عدم کتمان اموال، حیاتی است. تلاش برای فریب دادگاه، نه تنها منجر به رد اعسار می شود، بلکه می تواند عواقب کیفری نیز داشته باشد.
* مدارک مستدل: صرف ادعا کافی نیست، بلکه باید با مدارک معتبر (استشهادیه دقیق، لیست اموال شفاف، اسناد بانکی) ادعای اعسار را به اثبات رساند.
* عدم انتقال اموال: در نزدیکی زمان مطالبه مهریه، از هرگونه نقل و انتقال اموال خودداری کنید، زیرا این اقدام می تواند به معامله به قصد فرار از دین تعبیر شود.
* آمادگی برای دفاع: زوج باید برای دفاع از خود و ارائه توضیحات قانع کننده در جلسه دادگاه آمادگی کامل داشته باشد.

نکات حقوقی مهم و پرتکرار در دعوای اعسار مهریه

در کنار مراحل و مدارک، دانستن برخی نکات حقوقی می تواند به افراد در مدیریت بهتر پرونده اعسار از مهریه کمک کند و از بروز مشکلات احتمالی پیشگیری نماید.

اهمیت صداقت در ارائه اطلاعات و مدارک

همان طور که در نمونه آرای دادگاه مشاهده شد، صداقت در ارائه اطلاعات و لیست اموال، اساسی ترین اصل در دعوای اعسار است. هرگونه کتمان اموال یا ارائه اطلاعات خلاف واقع، نه تنها دادخواست اعسار را با شکست مواجه می کند، بلکه می تواند منجر به اتهام ادعای اعسار خلاف واقع شود که جرم محسوب شده و مجازات حبس در پی دارد. دادگاه ها معمولاً استعلامات گسترده ای از مراجع مختلف (بانک، ثبت، بورس و…) به عمل می آورند و کتمان کاری به راحتی آشکار می شود.

نقش وکیل در دعوای اعسار (مزایا و تصورات غلط)

برخلاف یک تصور غلط رایج، داشتن وکیل در دعوای اعسار از پرداخت مهریه و به طور کلی محکوم به، هیچ ممنوعیتی ندارد. حتی با توجه به پیچیدگی های قانونی و ظرافت های اثبات اعسار، استفاده از وکیل متخصص می تواند بسیار مفید باشد:

* تنظیم دقیق دادخواست: وکیل می تواند دادخواست را به شکل حقوقی صحیح و کامل تنظیم کند.
* جمع آوری مدارک: راهنمایی در جمع آوری مدارک لازم و استشهادیه صحیح.
* حضور در دادگاه: دفاع مؤثر در جلسات رسیدگی، ادای توضیحات لازم و پاسخ به سوالات قاضی و طرف مقابل.
* پیگیری استعلامات: کمک به پیگیری سریع تر مراحل اداری و استعلامات.

البته این نکته نیز وجود دارد که گاهی قضات محترم، اخذ وکیل را دلیلی بر تمکن مالی محکوم علیه می دانند، به خصوص اگر حق الوکاله قابل توجهی پرداخت شده باشد. اما این یک قاعده کلی نیست و در صورت ارائه توضیحات قانع کننده (مانند استفاده از وکیل معاضدتی یا اقساطی بودن حق الوکاله) این ابهام رفع خواهد شد.

پیگیری مستمر پرونده

پرونده های حقوقی، نیازمند پیگیری مستمر هستند. از زمان ثبت دادخواست تا صدور رأی قطعی و حتی پس از آن برای اجرای حکم تقسیط، لازم است که خواهان یا وکیل او، روند پرونده را از طریق سامانه ثنا و مراجعه به شعبه مربوطه پیگیری کنند.

تاثیر تعدیل اقساط (دادخواست تعدیل)

اگر پس از صدور حکم تقسیط، وضعیت مالی زوج (یا حتی زوجه) به طور قابل ملاحظه ای تغییر کند (مثلاً زوج شغل خود را از دست بدهد یا بیماری سختی پیدا کند، یا زوجه درآمدهای جدیدی کسب کند)، می توان با تقدیم دادخواست تعدیل اقساط مهریه به دادگاه، درخواست تغییر مبلغ پیش قسط یا اقساط ماهانه را داشت. دادگاه مجدداً با بررسی شرایط جدید، در خصوص تعدیل تصمیم گیری خواهد کرد.

عواقب عدم پرداخت اقساط مهریه

پس از قطعی شدن حکم تقسیط، زوج مکلف به پرداخت اقساط مهریه در موعد مقرر است. در صورت عدم پرداخت هر قسط:

* زوجه می تواند از طریق اجرای احکام دادگستری، تقاضای حکم جلب زوج را برای قسط یا اقساط معوقه نماید.
* همچنین، زوجه می تواند اموال احتمالی زوج (که جزء مستثنیات دین نباشد) را برای وصول اقساط توقیف کند.
* با پرداخت اقساط معوقه، حکم جلب منتفی می شود.

تأثیر سقف 110 سکه بر اعسار (توضیح کامل)

بحث سقف 110 سکه برای مهریه، غالباً با مفهوم اعسار اشتباه گرفته می شود. قانونگذار در مورد وصول مهریه، سقفی 110 سکه ای را برای صدور حکم جلب در نظر گرفته است. یعنی اگر مهریه بیش از 110 سکه باشد، زن تنها برای 110 سکه می تواند حکم جلب مرد را بگیرد و برای مابقی سکه ها (بیش از 110 سکه)، باید به دادگاه اثبات کند که مرد توانایی مالی پرداخت دارد و اموالی برای توقیف معرفی کند.

اما این سقف 110 سکه هیچ تأثیری بر اصل محکومیت مرد به کل مهریه ندارد. یعنی مرد به پرداخت تمام مهریه (مثلاً 500 سکه) محکوم می شود. دادخواست اعسار نیز برای تقسیط کل مهریه است، نه فقط 110 سکه. سقف 110 سکه صرفاً محدودیت برای ابزار اجرایی (جلب) است و نه برای اصل دین (مهریه).

ممنوع الخروجی و مهریه

مطابق قوانین، تا زمان تسویه کامل مهریه (یا حداقل اقساط معوقه آن)، زوجه می تواند از طریق اجرای احکام، درخواست ممنوع الخروجی زوج را داشته باشد. پذیرش اعسار و تقسیط، به خودی خود، به معنای رفع ممنوع الخروجی نیست، مگر اینکه زوج نسبت به تمامی بدهی یا اقساط جاری اقدام قانونی کرده باشد.

نقش معامله به قصد فرار از دین در پرونده های اعسار

اگر زوج قبل از مطالبه مهریه یا در حین جریان پرونده، اموال خود را به قصد فرار از دین و جلوگیری از وصول مهریه به دیگری منتقل کند، زوجه می تواند با طرح دعوای معامله به قصد فرار از دین، بطلان آن معامله را از دادگاه درخواست کند. اثبات این موضوع نیازمند ارائه دلایل و مستندات کافی است. در صورت اثبات، آن معامله باطل شده و اموال مجدداً به دارایی زوج بازگردانده می شوند.

اعسار از پرداخت هزینه دادرسی مهریه چیست و چگونه مطرح می شود؟

گاهی اوقات، خود زوجه که قصد مطالبه مهریه را دارد، از پرداخت هزینه دادرسی کلان برای مطالبه مهریه (که بر اساس مبلغ مهریه تعیین می شود) عاجز است. در این صورت، زوجه می تواند پیش از طرح دادخواست مطالبه مهریه، دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را به دادگاه تقدیم کند. اگر دادگاه اعسار او را بپذیرد، وی از پرداخت هزینه دادرسی معاف شده و می تواند پرونده مطالبه مهریه را پیگیری کند. این موضوع با اعسار از پرداخت خود مهریه (که توسط زوج مطرح می شود) متفاوت است.

سوالات متداول (FAQ)

در این بخش، به برخی از پرسش های رایج در خصوص اعسار از پرداخت مهریه پاسخ داده می شود.

آیا سقف 110 سکه بر اعسار تاثیر دارد؟

خیر، سقف 110 سکه فقط مربوط به امکان جلب یا توقیف اموال است. مرد به پرداخت تمام مهریه محکوم می شود و دادخواست اعسار نیز برای تقسیط کل مهریه است، نه فقط 110 سکه. برای مهریه های بالاتر از 110 سکه، زوجه برای وصول باید اموالی از مرد معرفی کند، اما همچنان کل مهریه به عهده مرد است و اعسار نیز برای همان کل مبلغ تقاضا می شود.

در صورت عدم توانایی مالی مرد، قسط بندی مهریه به چه صورت است؟

پس از پذیرش اعسار، دادگاه با در نظر گرفتن توان مالی مرد (شغل، درآمد، هزینه های زندگی، افراد تحت تکفل) یک پیش قسط و اقساط ماهانه را تعیین می کند. معمولاً یک چهارم حقوق ماهانه برای مرد متأهل و یک سوم برای مرد مجرد به عنوان قسط مهریه در نظر گرفته می شود، اما این اعداد قطعی نیستند و به نظر قاضی بستگی دارد. پیش قسط نیز معمولاً درصدی از کل مهریه است.

اگر مرد بیکار باشد، تکلیف اعسار چیست؟

اگر مرد واقعاً بیکار و فاقد هرگونه درآمد یا مال قابل توقیف باشد، دادگاه می تواند حکم به پرداخت اقساط بسیار ناچیز (مثلاً هر چند ماه یک سکه) یا حتی مهلت دادن تا زمان یافتن شغل صادر کند. در این شرایط، اثبات بیکاری و جستجوی فعال برای کار بسیار مهم است.

آیا می توان اقساط مهریه را تعدیل کرد؟

بله، اگر پس از صدور حکم تقسیط، وضعیت مالی زوج یا زوجه تغییر کند، هر یک از طرفین می توانند با تقدیم دادخواست تعدیل اقساط مهریه به دادگاه، درخواست کاهش یا افزایش اقساط را داشته باشند. دادگاه با بررسی شرایط جدید، در این خصوص تصمیم می گیرد.

اگر دادخواست اعسار از پرداخت مهریه رد شود چه باید کرد؟

در صورت رد دادخواست اعسار در مرحله بدوی، زوج می تواند ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ رأی، نسبت به آن تجدیدنظرخواهی کند. ارائه یک لایحه دفاعیه قوی و مدارک جدید در مرحله تجدیدنظر می تواند به نقض رأی قبلی کمک کند. اگر رأی رد اعسار قطعی شود، زوج موظف به پرداخت یکجای مهریه بوده و در صورت عدم پرداخت، با عواقب قانونی از جمله حکم جلب و توقیف اموال مواجه خواهد شد.

در صورت عدم پرداخت اقساط مهریه چه اتفاقی می افتد؟

اگر زوج اقساط مهریه را در موعد مقرر پرداخت نکند، زوجه می تواند از طریق اجرای احکام، درخواست حکم جلب وی را برای اقساط معوقه نماید. همچنین، امکان توقیف اموال غیر از مستثنیات دین نیز وجود دارد. با پرداخت اقساط معوقه، حکم جلب از بین می رود.

آیا گرفتن وکیل در دعوای اعسار ممنوع است؟

خیر، این یک باور غلط است. گرفتن وکیل در دعوای اعسار نه تنها ممنوع نیست، بلکه با توجه به پیچیدگی های قانونی و نیاز به اثبات دقیق وضعیت مالی، بسیار توصیه می شود. وکیل می تواند در تنظیم دادخواست، جمع آوری مدارک و دفاع مؤثر در دادگاه کمک شایانی کند.

نتیجه گیری

دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به مهریه، مسیری قانونی برای افرادی است که به پرداخت مهریه محکوم شده اند اما توانایی مالی برای ادای یکجای آن را ندارند. این فرآیند، فرصتی را برای مدیون فراهم می آورد تا با تقسیط مهریه، از عواقب قانونی مانند حبس یا توقیف اموال جلوگیری کند و بدهی خود را در طول زمان و متناسب با توان مالی خود بپردازد.

همانطور که در این مقاله تشریح شد، موفقیت در دعوای اعسار به رعایت دقیق شرایط قانونی، جمع آوری مدارک مستدل و مهم تر از همه، صداقت و شفافیت در ارائه اطلاعات مالی وابسته است. از اهمیت مهلت 30 روزه برای طرح دادخواست تا نقش حیاتی شهادت شهود و لیست کامل اموال، هر گام باید با دقت و آگاهی برداشته شود. در این مسیر پر چالش، مشاوره با یک وکیل متخصص و مجرب می تواند چراغ راه شما باشد و به شما کمک کند تا با اطمینان و اثربخشی بیشتری از حقوق خود دفاع کنید. بی تردید، با آگاهی از این نکات و پیگیری هوشمندانه، می توان این مرحله دشوار را با موفقیت پشت سر گذاشت.