واژه ها مادر تصاویر هستند/ناصر تقوایی پیوند عمیقی با ادبیات دارد

به گزارش خبرگزاری تفریحبار از اداره کل روابط عمومی سازمان سینمایی مهرزاد دانش که مدیریت جلسه را برعهده داشت در ابتدا به معرفی فعالیت های مهرداد غفارزاده پرداخت. او غفارزاده را هنرمندی دانست که در زمینه های مختلفی همچون داستان نویسی مستندسازی پژوهش و فیلمنامه نویسی حضوری فعال و اثرگذار داشته است.

دانش با نگاهی نوستالژیک از نخستین آشنایی خود با نام غفارزاده یاد کرد و گفت: اولین بار در نوجوانی زمانی که تازه به هنر علاقه مند شده بودم با نام غفارزاده آشنا شدم. در آن دوران گروهی از هنرمندان جوان در مسجد حضرت جوادالائمه گرد هم می آمدند و به خلق آثار هنری در حوزه های مختلفی مانند داستان نمایش و هنرهای تجسمی می پرداختند.

وی ادامه داد: در آن زمان در گاهنامه سوره نام غفارزاده در کنار نویسندگان شناخته شده ای چون امیرحسین فردی به چشم می خورد که نشانه ای از حضور جدی او در فضای ادبیات داستانی دهه شصت است.

مهرداد غفارزاده نیز در ادامه با اشاره به آغاز فعالیت های هنری خود گفت: در دوران نوجوانی و هم زمان با سال های ابتدایی انقلاب به هنر و کارهای فرهنگی علاقه مند شدم. فعالیت هنری ام را با تئاتر آغاز کردم و در دوران جنگ تحمیلی پس از شهادت سرپرست گروه خود مسئولیت آن را برعهده گرفتم.

وی افزود: از سال ۱۳۵۹ نوشتن داستان کوتاه را آغاز کردم و به همراه دوستانم در مسجد جواد الائمه فعالیت می کردیم. سال ۱۳۶۳ وارد واحد ادبیات حوزه هنری شدم؛ جایی که چهره های برجسته ای چون قیصر امین پور فریدون عموزاده خلیلی سهیل محمودی وحید امیری و… حضور داشتند و در جلسات نقد داستان هنرمندانی نظیر مجید مجیدی که آن زمان بازیگر بود حضور پیدا می کردند.

نقش حوزه هنری در پرورش نسل جدید هنرمندان

مهرزاد دانش با تاکید بر جایگاه حوزه هنری در دهه شصت بیان کرد: حوزه هنری در آن دوره تشکیلاتی فرهنگی با اهداف تربیتی برای هنرمندان جوان بود. پس از پیروزی انقلاب جامعه نیازمند نهادهایی برای پرورش نیروی هنری در راستای ارزش های جدید بود و حوزه هنری دقیقا بر پایه چنین ضرورتی شکل گرفت.

غفارزاده در ادامه یادآور شد: تحولات سیاسی آن زمان فضای حوزه هنری را نیز تحت تأثیر قرار داد و بسیاری از هنرمندان به مرور مسیرهای جداگانه ای را پیش گرفتند. 

از ناداستان تا واقع گرایی در آثار سینمایی غفارزاده

در ادامه مهرزاد دانش به آثار سینمایی غفارزاده پرداخت و اظهار داشت: غفارزاده در برخی از آثار خود از واقعیت های بیرونی بهره برده است مانند فیلم «گیرنده» که ماجرای نامه نویسی به رئیس جمهور را بازتاب می دهد. همچنین در برخی مستندهای او روایاتی مستند از عکاسان جنگ و خاطرات آنان مورد استفاده قرار گرفته که نوعی ناداستان محسوب می شود.

غفارزاده در پاسخ به این سوال مبنی بر اینکه چرا فیلمسازی که در داستان نویسی تخیل قوی دارد در آثار تصویری اش به سمت مستندگرایی گرایش یافته است؟ بیان داشت: 

 تخیل در بسیاری موارد ریشه در واقعیت دارد. آغاز کار ادبی من ناتورالیستی بود و بعدها به سمت رئالیسم و سپس سوررئالیسم حرکت کردم. آشنایی با رمان «صد سال تنهایی» از گابریل گارسیا مارکز تأثیر زیادی بر این روند داشت و علاقه من را به رئالیسم جادویی برانگیخت. اکنون نیز در حال نگارش رمانی با همین فضا هستم.

وی افزود: در دوران نوجوانی تحت تأثیر ادبیات دهه چهل از جمله آثار چوبک و ساعدی نگاه سیاهی به دنیا داشتم. اما اکنون به جهان داستان از زاویه ای شاعرانه تر نگاه می کنم.

رئالیسم جادویی؛ از واژه تا تصویر

دانش در ادامه گفت: برایم سوال است که تا چه اندازه رئالیسم جادویی با همه غنای ادبی خود می تواند در قالب تصویر سینمایی بیان شود؟ سریال اخیر ساخته شده از رمان «صد سال تنهایی» نشان داد که اقتباس های تصویری هنوز با چالش هایی روبرو هستند.

غفارزاده نیز در تحلیل این موضوع گفت: برای اقتباس های موفق باید ابتدا نسبت واژه و تصویر را درک کنیم. واژه ها منشأ تفکر و تجربه اند و استفاده از آن ها باید با دقت و احترام همراه باشد. در حالی که تصویر ممکن است در لحظه ارتباط برقرار کند اما از نفوذ به لایه های زیرین ناتوان است.

ادبیات؛ مادر تصویر و خالق معنا

غفارزاده با بیان اینکه واژه ها مادر تصاویر هستند گفت: هرچه در ذهن داریم نخست با واژه شکل می گیرد و سپس به تصویر تبدیل می شود. کسانی که از ادبیات به سینما وارد می شوند اغلب موفق ترند چرا که عمق معنا را درک می کنند. البته در مقابل برخی از واژه ها سوءاستفاده می کنند و شأن آن ها را پایین می آورند.

ارزش واژه ها در سینمای مؤلف

دانش نیز در تکمیل این بحث اظهار داشت: هیچ صحنه عاشقانه ای در سینما را ندیده ام که بتواند با قدرت واژه ها برابری کند. در آثار ادبی عمق احساس و تخیل به مراتب بیشتر است.

غفارزاده نیز در ادامه گفت: فیلمسازان را می توان براساس منبع الهام آن ها دسته بندی کرد؛ برخی از نقاشی برخی از موسیقی و برخی از ادبیات الهام می گیرند و کسانی که از ادبیات تغذیه می شوند معمولاً دارای آثار عمیق تری هستند.

نمونه هایی از سینمای ادبی در ایران

غفارزاده با اشاره به ناصر تقوایی گفت: تقوایی از جمله فیلمسازانی است که پیوند عمیقی با ادبیات دارد. این موضوع در آثاری چون «ناخدا خورشید» به وضوح دیده می شود.

دانش نیز به فیلم «آبادانی ها» ساخته کیانوش عیاری اشاره کرد و گفت: این اثر اقتباسی غیرمستقیم از فیلم «دزد و دوچرخه» است اما حال وهوای بومی و دغدغه های اخلاقی خاص خود را دارد.

در بخش پایانی نشست غفارزاده در پاسخ به سوالی درباره کیانوش عیاری گفت: عیاری علاوه بر توانایی های سینمایی انسانی مهربان و شریف است و این ویژگی ها در آثارش بازتاب می یابد. او از خانواده ای اهل ادب آمده و مادرش شاعر و نویسنده بوده است. عیاری نویسنده قابلی است و حتی واژه های فیلمنامه هایش با دقت انتخاب می شوند. من در زندگی با کیانوش عیاری و قیصر امین پور پیوند عاطفی عمیقی دارم.

وی ادامه داد: یک فیلمساز مؤلف باید دارای نگاه و اندیشه ای ممتاز باشد. اگر این ویژگی در او وجود نداشته باشد نمی توان لقب مؤلف را به او داد. واژه و تصویر هر کدام جایگاه خاص خود را دارند و هیچ کدام جای دیگری را پر نمی کند.

سلسله نشست های «کتاب و سینما» هر روز توسط سازمان سینمایی در سرای هنرگان کتاب سی و ششمین نمایشگاه بین المللی کتاب برگزار می شود.

گفتنی است نهمین نشست امروز پنجشنبه ۲۵ اردیبهشت ساعت ۱۶ با حضور مرضیه برومند فرهاد توحیدی و مهرزاد دانش با موضوع «ادبیات کودک رویای شیرین» برگزار می شود.

۲۴۴۵۷