گاز اشک آور پلیس ایران

گاز اشک آور که پلیس ایران نیز از آن به عنوان یک عامل کنترل جمعیت استفاده می کند، ماده ای شیمیایی است که با تحریک شدید اعصاب چشم، بینی، گلو و ریه ها، سبب سوزش، اشک ریزش و دشواری در تنفس می شود. این ماده، با وجود طبقه بندی شدن به عنوان یک «عامل ضد شورش» و نه «سلاح شیمیایی»، نگرانی های بسیاری را در میان شهروندان ایرانی برانگیخته است، به ویژه در مورد عوارض ناخواسته و بلندمدت آن بر سلامت.

تصور کنید که در یک فضای بسته یا حتی در نزدیکی محل استفاده از گاز اشک آور قرار گرفته اید. شاید در لحظه اول، تنها سوزش چشم و تنگی نفس به ذهن انسان خطور کند، اما دغدغه هایی فراتر از این وجود دارد؛ از سرفه های طولانی مدت و تأثیر بر بیماری های زمینه ای مانند آسم، تا سوالاتی درباره اثرات بر بارداری یا حتی چگونگی پاکسازی محیط خانه از ذرات این گاز. این نگرانی ها، نیاز به اطلاعاتی جامع و کاربردی را ایجاد می کند که بتواند به شهروندان در مواجهه با چنین شرایطی کمک کند. در این مقاله، تلاش شده است تا با زبانی صمیمی و بر پایه تجربیاتی که شاید بسیاری از ما با آن مواجه شده ایم، به تمامی این پرسش ها پاسخ داده شود تا آمادگی و آگاهی لازم برای حفظ سلامت فردی در دسترس باشد.

گاز اشک آور: ماهیت، ترکیبات و تفاوت ها با اسپری فلفل

گاز اشک آور، اصطلاحی است که برای دسته وسیعی از عوامل شیمیایی کنترل شورش به کار می رود. این مواد، با هدف از کار انداختن موقت افراد و متفرق کردن جمعیت، به گونه ای طراحی شده اند که باعث تحریک شدید غشاهای مخاطی و اعصاب حسی بدن شوند. در حالی که معمولاً از آن به عنوان «گاز» یاد می شود، اغلب به شکل ذرات جامد بسیار ریز پودری است که در هوا پخش می شوند و به سطوح می چسبند.

شناخته شده ترین ترکیبات شیمیایی که به عنوان عوامل اشک آور توسط نیروهای پلیس، از جمله در ایران، مورد استفاده قرار می گیرند، عبارتند از:

• کلرو استوفنون (CN): یکی از قدیمی ترین و سمی ترین ترکیبات اشک آور.
• کلرو بنزیلیدین مالونونیتریل (CS): رایج ترین عامل اشک آور در سراسر جهان که به دلیل کارایی بالا و عوارض نسبتاً کمتر نسبت به CN، ترجیح داده می شود.
• دی بنزوکسازپین (CR): عاملی قوی تر از CS که اثرات طولانی مدت تری دارد.
• کلروپیکرین (PS) و برمو بنزیل سیانید (CA): موارد کمتر رایج اما با خواص مشابه.

این مواد، پس از تماس با بدن، به سرعت به گیرنده های درد (به خصوص گیرنده های TRPA1) متصل شده و باعث ارسال سیگنال های درد به مغز می شوند. نتیجه این فرایند، احساس سوزش شدید در چشم ها، بینی، گلو و پوست است که با اشک ریزش، سرفه و تنگی نفس همراه می شود.

تفاوت گاز اشک آور و اسپری فلفل

یکی از ابهامات رایج در میان مردم، تفاوت بین گاز اشک آور و اسپری فلفل است. اگرچه هر دو برای کنترل و از کار انداختن موقت افراد استفاده می شوند، اما ترکیبات و سازوکار آن ها متفاوت است:

اسپری فلفل (Pepper Spray): ماده فعال اصلی در اسپری فلفل، کپسایسین (Capsaicin) است که از عصاره فلفل چیلی به دست می آید. این ماده، محرک عصبی قوی است که باعث سوزش شدید، التهاب و ورم غشاهای مخاطی می شود. اسپری فلفل معمولاً به صورت مایع غلیظ پاشیده می شود و برد محدودتری دارد. اثرات آن بیشتر بر روی چشم و پوست متمرکز است و در مقایسه با گاز اشک آور، تأثیرات کمتری بر سیستم تنفسی ایجاد می کند، مگر اینکه در فضای بسته و غلظت بالا استفاده شود.

گاز اشک آور (Tear Gas): همانطور که گفته شد، گاز اشک آور شامل ترکیبات شیمیایی مختلفی مانند CS یا CN است که به صورت پودر ریز در هوا پراکنده می شود. اثرات آن گسترده تر بوده و علاوه بر چشم و پوست، به شدت بر سیستم تنفسی (ریه ها، گلو و بینی) نیز تأثیر می گذارد و می تواند باعث سرفه، تنگی نفس و احساس خفگی شود.

از نظر حقوقی، گاز اشک آور توسط کنوانسیون های بین المللی به عنوان «عامل کنترل شورش» طبقه بندی شده و استفاده از آن توسط نیروهای انتظامی در داخل کشورها مجاز است، اما استفاده از آن در جنگ های بین المللی ممنوع است و به عنوان «سلاح شیمیایی» تلقی می شود. این طبقه بندی، چالش ها و انتقادات زیادی را به همراه داشته است، به ویژه با توجه به عوارض گاه شدید و جبران ناپذیری که می تواند ایجاد کند.

علائم و عوارض مواجهه با گاز اشک آور: از چشم تا ریه

تجربه مواجهه با گاز اشک آور می تواند بسیار ناخوشایند و گاه ترسناک باشد. بدن به سرعت و با علائم مشخصی به این ماده شیمیایی واکنش نشان می دهد که درک آن ها می تواند به کنترل اضطراب و انجام اقدامات صحیح کمک کند.

علائم فوری (در عرض چند ثانیه تا چند دقیقه)

وقتی ذرات گاز اشک آور به هوا پخش می شوند، اولین واکنش بدن معمولاً بسیار سریع است:

• چشم ها: احساس سوزش شدید و غیرقابل تحمل، اشک ریزش بی وقفه و غیرقابل کنترل، تاری دید (گاهی تا حد نابینایی موقت)، قرمزی و التهاب، احساس اینکه شن یا جسم خارجی در چشم ها وجود دارد، و پلک زدن مداوم برای خلاص شدن از تحریک.
• سیستم تنفسی: سرفه های شدید و پی درپی که می تواند احساس خفگی ایجاد کند، تنگی نفس و خس خس سینه (به خصوص در افراد مبتلا به آسم)، سوزش و گرفتگی گلو و بینی، و آبریزش شدید بینی.
• پوست: احساس سوزش و گزگز، قرمزی و خارش در نواحی تماس، ظهور بثورات یا جوش های کوچک، و در موارد مواجهه طولانی یا غلظت بالا، حتی سوختگی های شیمیایی سطحی.
• دهان و گلو: سوزش و خشکی، دشواری در بلع، افزایش ترشح بزاق (آب دهان)، و گاهی احساس تهوع و استفراغ.
• سایر علائم: سرگیجه، گیجی، احساس بی قراری شدید و حتی حملات هراس و اضطراب.

عوامل مؤثر بر شدت عوارض

شدت واکنش بدن به گاز اشک آور به عوامل متعددی بستگی دارد که در هر فرد و هر موقعیت می تواند متفاوت باشد. این عوامل شامل:

• مقدار و غلظت گاز: هرچه میزان گاز بیشتر و غلظت آن در محیط بالاتر باشد، علائم شدیدتر خواهند بود.
• مدت زمان مواجهه: مواجهه طولانی تر، منجر به نفوذ بیشتر ذرات به بدن و تشدید علائم می شود.
• فضای باز یا بسته بودن محیط: در فضاهای بسته، غلظت گاز بیشتر و ماندگاری آن طولانی تر است که خطر عوارض جدی را افزایش می دهد. بسیاری از کاربران در نظرات خود به تجربه مواجهه با گاز در مترو یا حتی داخل خانه اشاره کرده اند که نشان دهنده خطر بالای فضاهای بسته است.
• شرایط آب و هوایی: باد می تواند به پراکندگی گاز کمک کند، در حالی که رطوبت و دما نیز بر پایداری و نفوذپذیری ذرات مؤثرند.
• وضعیت سلامت فرد: افرادی که دارای بیماری های زمینه ای مانند آسم، برونشیت، COPD، یا حساسیت های پوستی هستند، به مراتب بیشتر در معرض خطر عود یا تشدید علائم شدید قرار دارند. کودکان، سالمندان و زنان باردار نیز گروه های آسیب پذیرتری محسوب می شوند.

تجربه نشان داده است که در فضاهای بسته، غلظت گاز اشک آور به مراتب بیشتر و ماندگاری آن طولانی تر است که خطر عوارض جدی را افزایش می دهد و می تواند حتی در خانه های اطراف محل حادثه نیز نفوذ کند.

تأثیرات کوتاه مدت و بلندمدت گاز اشک آور بر سلامت

یکی از بزرگترین دغدغه های افراد پس از مواجهه با گاز اشک آور، نه تنها علائم فوری، بلکه اثرات پایداری است که ممکن است بر سلامت آن ها داشته باشد. این نگرانی ها، به ویژه در ایران، با توجه به تجربه های مکرر و گاه ناخواسته مواجهه با این گاز، شدت بیشتری یافته است.

تأثیرات کوتاه مدت

در اغلب موارد، اگر فرد بتواند به سرعت از محیط آلوده خارج شده و اقدامات اولیه صحیح را انجام دهد، علائم گاز اشک آور معمولاً در عرض 30 دقیقه تا چند ساعت به طور کامل برطرف می شوند. این شامل سوزش چشم، اشک ریزش، سرفه و تنگی نفس موقت است. بدن قابلیت بازیابی سریع از این تحریکات را دارد، اما این بدان معنا نیست که مواجهه با آن بی خطر است.

تأثیرات بلندمدت (پاسخ به نگرانی های رایج)

برخلاف تصور اولیه که گاز اشک آور فقط عوارض کوتاه مدت دارد، گزارش ها و تجربیات مردمی در ایران، حکایت از عوارض بلندمدت تری دارد که نیازمند توجه جدی است:

• مشکلات تنفسی مزمن: بسیاری از افرادی که در معرض گاز اشک آور قرار گرفته اند، از سرفه های طولانی مدت، خس خس سینه و تنگی نفس شکایت می کنند که ممکن است هفته ها یا حتی ماه ها ادامه یابد. در افراد مبتلا به آسم، COPD (بیماری مزمن انسدادی ریه) یا برونشیت، مواجهه با گاز اشک آور می تواند باعث تشدید شدید و پایدار بیماری شده و نیاز به مراقبت های پزشکی اورژانسی پیدا کنند.
• عوارض چشمی طولانی مدت: با وجود اینکه بیشتر عوارض چشمی موقتی است، در موارد نادر و مواجهه شدید یا عدم شستشوی کافی، ممکن است عوارض پایدارتری مانند التهاب مزمن ملتحمه، زخم قرنیه، یا حتی گلوکوم (افزایش فشار داخل چشم) ایجاد شود. استفاده کنندگان از لنزهای تماسی یا افرادی که عمل لیزیک انجام داده اند، به دلیل حساسیت بیشتر چشم هایشان، در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
• آسیب های پوستی: در مواجهه طولانی مدت یا غلظت بالای گاز، سوختگی های شیمیایی روی پوست می تواند پایدار باشد و منجر به تغییر رنگ یا آسیب های پوستی مزمن شود.
• نگرانی های روانی: مواجهه با گاز اشک آور، به خصوص در شرایط استرس زا و ناگهانی، می تواند پیامدهای روانی جدی داشته باشد. اضطراب، حملات پانیک، بی قراری، و در موارد مکرر یا شدید، حتی اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) مشاهده شده است. این عوارض روانی اغلب نادیده گرفته می شوند، اما می توانند کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهند.

پاسخ به شایعات رایج (مانند تأثیر بر بارداری یا ناباروری)

یکی از نگرانی های عمده ای که در جامعه، به ویژه در میان زنان مطرح می شود، شایعاتی درباره تأثیر گاز اشک آور بر بارداری یا ناباروری است. بر اساس تحقیقات پزشکی و نظر سازمان های معتبر جهانی مانند CDC (مراکز کنترل و پیشگیری بیماری)، هیچ شواهد علمی مستقیمی مبنی بر اینکه مواجهه با گاز اشک آور باعث ناباروری یا سقط جنین شود، وجود ندارد.

با این حال، این به معنای بی خطر بودن آن برای زنان باردار نیست. مواجهه با گاز اشک آور، به دلیل ایجاد استرس شدید، تنگی نفس و سایر عوارض فیزیکی، می تواند برای زنان باردار و جنین خطرناک باشد. هرگونه تنگی نفس و استرس شدید در بارداری، به خودی خود می تواند منجر به عوارض نامطلوب شود. بنابراین، توصیه می شود زنان باردار به شدت از قرار گرفتن در محیط های آلوده به گاز اشک آور پرهیز کنند و در صورت مواجهه، فوراً به پزشک مراجعه نمایند.

گروه های آسیب پذیر:
افراد زیر در مواجهه با گاز اشک آور به مراقبت و توجه بیشتری نیاز دارند:

1. کودکان: سیستم تنفسی و ایمنی ضعیف تر.
2. سالمندان: بیماری های زمینه ای و ضعف عمومی.
3. زنان باردار: خطر برای سلامت مادر و جنین.
4. افراد دارای بیماری های تنفسی (آسم، COPD)، قلبی یا پوستی.

بنابراین، شناخت این عوارض و آمادگی برای مقابله با آن ها، از اهمیت حیاتی برخوردار است.

راهنمای جامع آمادگی و مقابله با گاز اشک آور (قبل، حین و بعد از مواجهه)

مواجهه با گاز اشک آور می تواند لحظات پر استرسی را به همراه داشته باشد. اما داشتن یک برنامه مدون و دانستن اقدامات صحیح، می تواند به حفظ آرامش، کاهش آسیب ها و مدیریت بهتر وضعیت کمک کند. این راهنما، بر اساس تجربیات و توصیه های متخصصان، به شما کمک می کند تا در سه مرحله قبل، حین و بعد از مواجهه، آمادگی لازم را داشته باشید.

قبل از مواجهه (آمادگی و پیشگیری)

مهم ترین گام، پیشگیری و آماده سازی است. همانطور که ضرب المثل فارسی می گوید، پیشگیری بهتر از درمان است.

• پوشش محافظتی:
  • از لباس های آستین بلند و شلوار استفاده کنید تا سطح کمتری از پوست شما در معرض گاز قرار گیرد.
  • کلاه یا روسری محکم می تواند به محافظت از موها و پوست سر کمک کند.
• محافظت از چشم:
  • استفاده از عینک شنا، عینک ایمنی محکم یا حتی عینک اسکی، بهترین راه برای محافظت از چشم هاست. اطمینان حاصل کنید که عینک کاملاً به صورت بچسبد و هیچ منفذی نداشته باشد.
  • از لنزهای تماسی استفاده نکنید: ذرات گاز اشک آور می توانند به لنزها بچسبند و باعث تحریک شدید و آسیب به قرنیه شوند.
• محافظت از دستگاه تنفسی:
  • ماسک های تنفسی N95 یا ماسک های صنعتی که دارای فیلتر جاذب گاز هستند، بهترین گزینه محسوب می شوند.
  • در صورت عدم دسترسی به ماسک تخصصی، می توانید از ماسک های چندلایه پارچه ای یا دستمال خیس شده با آب ساده یا محلول رقیق جوش شیرین استفاده کنید. این روش، گرچه ایده آل نیست، اما می تواند تا حدی از ورود ذرات به مجاری تنفسی جلوگیری کند.
• پرهیز از آرایش و کرم های روغنی: چربی ها و روغن ها باعث چسبندگی ذرات گاز اشک آور به پوست می شوند و پاکسازی را دشوارتر می کنند. قبل از خروج، پوست خود را تمیز نگه دارید.
• همراه داشتن وسایل کمکی: یک بطری آب، کمی جوش شیرین (برای تهیه محلول شستشو)، دستمال مرطوب، و یک کیسه پلاستیکی برای لباس های آلوده می تواند بسیار مفید باشد.
• برنامه ریزی برای مسیر خروج: همیشه مسیرهای فرار از منطقه را شناسایی کنید تا در صورت لزوم بتوانید به سرعت خارج شوید.

حین مواجهه (اقدامات فوری و حفظ آرامش)

وقتی در معرض گاز اشک آور قرار می گیرید، حفظ آرامش و واکنش سریع بسیار مهم است. به یاد داشته باشید که این گاز معمولاً کشنده نیست، اما می تواند ترسناک باشد.

1. خروج فوری از منطقه: به سرعت به سمت هوای آزاد حرکت کنید، ترجیحاً خلاف جهت وزش باد تا از پخش بیشتر گاز در مسیر شما جلوگیری شود.
2. حفظ آرامش و تنفس کنترل شده: وحشت، باعث تنفس عمیق تر و ورود بیشتر ذرات به ریه ها می شود. سعی کنید نفس های کم عمق و کوتاه بکشید و دهان خود را بسته نگه دارید.
3. بالا نگه داشتن سر: این کار می تواند به جلوگیری از چسبیدن ذرات به صورت و چشم ها کمک کند.
4. از مالش چشم ها خودداری کنید: مالیدن چشم ها تنها باعث پخش شدن ذرات و تشدید سوزش می شود.

بعد از مواجهه (کمک های اولیه و مراقبت های پسین)

پس از خروج از منطقه آلوده، اقدامات صحیح کمک های اولیه می تواند تأثیر بسزایی در کاهش عوارض داشته باشد.

1. شستشوی چشم ها و صورت:
   • با آب فراوان و ملایم، چشم ها و صورت خود را بشویید. مهم است که آب را از بالا به پایین (از پیشانی به سمت پایین) بریزید تا ذرات گاز به سایر نواحی صورت پخش نشوند. این کار را به مدت 10 تا 15 دقیقه ادامه دهید.
   • باورهای غلط را کنار بگذارید: به شدت توصیه می شود که از شیر یا سایر مایعات غیر استریل (مانند نوشابه) برای شستشوی چشم ها استفاده نکنید. شیر به دلیل داشتن باکتری، می تواند باعث عفونت شدید چشم شود، به خصوص در شرایطی که استریل نباشد. آب ساده و تمیز، بهترین و بی خطرترین گزینه است.
2. تعویض لباس های آلوده:
   • با احتیاط کامل، لباس های آلوده به گاز را از تن خارج کنید. بهتر است لباس هایی که از روی سر درآورده می شوند، از قسمت پایین بدن به سمت بالا کشیده شوند تا مجدداً با صورت تماس پیدا نکنند.
   • لباس های آلوده را در یک کیسه پلاستیکی قرار داده و آن را محکم ببندید. بهتر است این لباس ها را جداگانه بشویید یا در صورت آلودگی شدید، دور بیندازید.
3. دوش گرفتن کامل:
   • در اسرع وقت به مکانی امن بروید و با آب و صابون فراوان دوش بگیرید.
   • برخی توصیه می کنند از آب سرد استفاده شود، زیرا آب سرد منافذ پوست را می بندد و از نفوذ بیشتر ذرات جلوگیری می کند.
4. شستشوی دهان و بینی: با آب نمک رقیق (یک قاشق چای خوری نمک در یک لیوان آب) دهان و بینی خود را شستشو دهید.
5. مراجعه به پزشک: در صورت تداوم علائم (به خصوص تنگی نفس، سرفه های شدید، درد قفسه سینه، یا سوزش چشم که بهبود نمی یابد)، تشدید بیماری های زمینه ای، یا هرگونه نگرانی دیگر، فوراً به پزشک مراجعه کنید. پزشک می تواند وضعیت را ارزیابی کرده و درمان مناسب را توصیه کند.

پاکسازی فضای بسته و خانه از گاز اشک آور

یکی از دغدغه های اصلی ساکنان مناطق نزدیک به درگیری ها، پاکسازی خانه یا فضاهای بسته از ذرات گاز اشک آور است. این ذرات می توانند برای مدت طولانی روی سطوح باقی بمانند و باعث تحریک مداوم شوند. به همین دلیل، برخی از هموطنان ما گزارش داده اند که حتی پس از گذشت چندین روز، همچنان در خانه خود احساس ناراحتی و بوی گاز داشته اند.

1. تهویه کامل و طولانی مدت محیط: تمامی پنجره ها و درها را باز کنید و در صورت امکان، از پنکه یا هواکش برای ایجاد جریان هوا استفاده کنید. این فرایند ممکن است ساعت ها یا حتی روزها طول بکشد.
2. شستشوی سطوح سخت: تمامی سطوح سخت مانند دیوارها، کف، میز و صندلی ها را با آب و مواد شوینده خانگی (مانند صابون یا مایع ظرفشویی) به دقت شستشو دهید. چندین بار تکرار این کار ضروری است.
3. شستشوی پرده ها و فرش ها: تمامی پرده ها، فرش ها، مبلمان پارچه ای و سایر وسایل بافتنی را که احتمال آلودگی دارند، با دقت بشویید. در صورت آلودگی شدید، ممکن است نیاز به شستشوی حرفه ای یا حتی دور انداختن برخی وسایل پارچه ای باشد.
4. تمیز کردن سیستم تهویه: فیلترهای سیستم های تهویه و کولر را بررسی و تمیز یا تعویض کنید، زیرا ذرات گاز می توانند در آن ها جمع شوند.

به یاد داشته باشید، پاکسازی کامل ممکن است زمان بر باشد و نیاز به صبر و تلاش داشته باشد. حفظ آرامش در تمام این مراحل، به شما کمک می کند تا بهترین تصمیم ها را برای سلامت خود و خانواده تان بگیرید.

نتیجه گیری: آمادگی، آگاهی و حفظ سلامت در هر شرایطی

مواجهه با گاز اشک آور، چه در خیابان و چه حتی در فضای بسته خانه، تجربه ای ناخواسته و گاه بسیار ناگوار است. این مقاله تلاش کرد تا با رویکردی جامع و بر اساس دغدغه ها و تجربیات واقعی شهروندان ایرانی، تمامی ابعاد مربوط به «گاز اشک آور پلیس ایران» را از ماهیت شیمیایی و عوارض آن گرفته تا راهکارهای عملی مقابله و پاکسازی، پوشش دهد.

دریافتیم که گاز اشک آور، با تحریک شدید چشم ها، مجاری تنفسی و پوست، می تواند علائم فوری و ناراحت کننده ای ایجاد کند و در برخی موارد، به ویژه در افراد آسیب پذیر و در محیط های بسته، منجر به عوارض بلندمدت و جدی تر مانند مشکلات تنفسی مزمن یا حتی تأثیرات روانی شود. همچنین، با بررسی شایعات رایج، به این نتیجه رسیدیم که هیچ مدرک علمی مبنی بر ناباروری در اثر مواجهه با گاز اشک آور وجود ندارد، اما بر خطر آن برای زنان باردار به دلیل استرس و تنگی نفس تأکید شد.

آگاهی و آمادگی، مهم ترین ابزار ما در مواجهه با چنین شرایطی است. با رعایت توصیه های پیشگیرانه مانند استفاده از پوشش و ماسک مناسب، اجتناب از لنز تماسی و مواد روغنی، و همچنین دانستن اقدامات فوری پس از مواجهه شامل خروج سریع از منطقه، شستشوی صحیح چشم ها و صورت با آب (و پرهیز از شیر)، تعویض لباس های آلوده و دوش گرفتن کامل، می توانیم تأثیرات مضر این گاز را به حداقل برسانیم.

در نهایت، این مقاله بر اهمیت مسئولیت پذیری فردی در حفظ سلامت خود و اطرافیانمان تأکید می کند. با کسب اطلاعات معتبر و به اشتراک گذاشتن آن با دیگران، می توانیم گامی در جهت افزایش آگاهی عمومی و کاهش نگرانی های بی مورد برداریم و در هر شرایطی، برای حفظ آرامش و سلامت خود، آماده باشیم.

اقدام	توضیحات	نکات کلیدی
قبل از مواجهه	آمادگی و پیشگیری فعال	پوشش کامل، عینک ایمنی، ماسک N95، عدم استفاده از لنز و آرایش روغنی، همراه داشتن آب و جوش شیرین.
حین مواجهه	مدیریت وضعیت و حفظ آرامش	خروج فوری خلاف جهت باد، نفس های کم عمق، عدم مالش چشم، بالا نگه داشتن سر.
بعد از مواجهه	کمک های اولیه و مراقبت های پسین	شستشوی چشم و صورت با آب فراوان (نه شیر)، تعویض لباس ها، دوش کامل با آب و صابون، تهویه و پاکسازی کامل محیط، مراجعه به پزشک در صورت نیاز.