ساعت نجومی پراگ؛ تاریخچه، کارکرد + راهنمای بازدید اورلوج

سفر به پراگ بدون دیدن ساعت نجومی آن تجربه ای ناقص خواهد بود. این شاهکار مهندسی و هنری قرون وسطایی که در قلب میدان شهر قدیمی قرار گرفته نه تنها زمان را نشان می دهد بلکه پنجره ای به جهان بینی گذشتگان و دانش نجوم آن هاست. بازدیدکنندگان در برابر این ساعت باستانی مسحور می ایستند و از پیچیدگی مکانیسم و زیبایی نمادهای آن شگفت زده می شوند. درک تاریخچه نحوه کارکرد و افسانه های پیرامون این ساعت به شما کمک می کند تا از بازدید خود نهایت بهره را ببرید و عظمت این اثر تاریخی را بهتر درک کنید.

درباره تالار قدیمی و ساعت نجومی پراگ

ساعت نجومی پراگ که در زبان محلی به آن اورلوج (Orloj) گفته می شود یکی از مشهورترین دیدنی های شهر پراگ در جمهوری چک است. این ساعت بر روی دیواره جنوبی تالار شهر قدیمی (Old Town Hall) در میدان شهر قدیمی نصب شده است. موقعیت مکانی آن در یکی از زنده ترین و تاریخی ترین نقاط پراگ آن را به مرکز توجه گردشگران از سراسر جهان تبدیل کرده است.

تالار شهر قدیمی خود بنایی تاریخی با معماری چشم نواز است و ساعت نجومی نگین درخشان آن محسوب می شود. این ساعت نه تنها یک ابزار زمان سنجی بلکه نمادی از تاریخ فرهنگ و دانش نجوم در قرون وسطی است و نقش مهمی در جذابیت و شهرت جهانی پراگ ایفا می کند.

تاریخچه ساخت ساعت نجومی پراگ

ساخت ساعت نجومی پراگ به سال ۱۴۱۰ میلادی بازمی گردد که آن را به یکی از قدیمی ترین ساعت های نجومی جهان تبدیل می کند. این ساعت در دوران قرون وسطی ساخته شد و از آن زمان تاکنون پابرجا مانده است. بر اساس افسانه ها ساخت بخش اصلی ساعت بر عهده استادی به نام هانوش بوده است.

حدود ۸۰ سال پس از ساخت اولیه در سال ۱۴۹۰ میلادی صفحه سال نما به ساعت اضافه شد که امکان نمایش اطلاعات تقویمی را نیز فراهم کرد. در همان دوره بالای ساعت با مجسمه هایی به سبک گوتیک تزئین شد که به زیبایی و پیچیدگی آن افزود. ساعت نجومی پراگ سومین ساعت نجومی قدیمی در جهان محسوب می شود اما نکته قابل توجه این است که قدیمی ترین ساعت نجومی است که هنوز به طور فعال کار می کند.

حوادث ساعت پراگ

ساعت نجومی پراگ در طول تاریخ طولانی خود چندین بار دچار آسیب و خرابی شده است. اولین گزارش ها از خرابی آن به سال ۱۵۵۲ میلادی بازمی گردد. در قرن هفدهم مجسمه های متحرک به بخش های نجومی ساعت اضافه شدند که پیچیدگی مکانیسم آن را افزایش داد.

یکی از جدی ترین آسیب ها در تاریخ ۸ می ۱۹۴۵ در جریان جنگ جهانی دوم رخ داد. سربازان آلمانی در حمله به پراگ به این ساعت آسیب رساندند و برخی از مجسمه های آن در آتش سوختند. با این حال پس از جنگ نمونه های جدیدی از مجسمه ها ساخته و جایگزین شدند و ساعت پس از سه سال تعمیر مجدداً به کار افتاد و بر روی ساعت اروپای مرکزی تنظیم شد. در سال ۲۰۱۸ نیز بازسازی گسترده ای روی ساعت صورت گرفت.

معماری ساعت پراگ

ساعت نجومی پراگ ترکیبی از هنر نجوم و مهندسی مکانیک قرون وسطی است. این ساعت از سه بخش اصلی تشکیل شده: صفحه نجومی در بالا صفحه تقویم در پایین و مجسمه های متحرک در اطراف و بالای صفحه نجومی. در ساختار اصلی ساعت از موادی مانند چوب فلز و شیشه استفاده شده که دوام و استحکام آن را برای قرن ها تضمین کرده است.

معماری ساعت بازتابی از جهان بینی آن دوران است که زمین را در مرکز عالم می پنداشتند. تزئینات گوتیک به ویژه در بخش بالایی و اطراف ساعت زیبایی هنری خیره کننده ای به آن بخشیده و آن را از یک ساعت معمولی فراتر برده است.

مجسمه های اطراف ساعت نجومی پراگ

اطراف صفحه نجومی ساعت پراگ با مجموعه ای از مجسمه ها تزئین شده که هر کدام نماد خاصی دارند و در نمایش ساعتی نقش ایفا می کنند. چهار مجسمه در دو طرف صفحه نجومی قرار دارند که نماد چهار خصلت ناپسند انسانی هستند: غرور (مردی با آینه) طمع (تاجری با کیسه پول) مرگ (اسکلتی با ساعت شنی) و خوش گذرانی یا شهوت (شاهزاده ترکی در حال نواختن ماندولین).

در زیر این چهار مجسمه چهار شمایل دیگر قرار گرفته اند که به ترتیب نماد یک تاریخ نگار یک فرشته یک ستاره شناس و یک فیلسوف هستند. این مجسمه ها در طول نمایش ساعتی به حرکت درآمده و به جذابیت بصری ساعت می افزایند. مجسمه های نمادین خصلت ها هر ساعت به حرکت در می آیند تا نمایش را آغاز کنند.

نحوه کارکرد و نمادهای ساعت پراگ

صفحه نجومی ساعت پراگ در واقع یک اسطرلاب مکانیکی پیچیده است. این صفحه اطلاعات نجومی مختلفی را نمایش می دهد از جمله موقعیت خورشید و ماه در آسمان علامت های نجومی هر ماه و وضعیت طلوع و غروب خورشید. پس زمینه صفحه آسمان و زمین را نشان می دهد و چهار جزء متحرک دارد: حلقه برج های فلکی حلقه چرخشی بیرونی نماد خورشید و نماد ماه.

اعداد طلایی رومی در لبه بیرونی صفحه ساعات روز را در ۲۴ ساعت نشان می دهند. خطوط طلایی منحنی ساعت نابرابر را نمایش می دهند که در قرون وسطی رایج بود. خورشید طلایی و ستاره کوچک طلایی (نشان دهنده اعتدال بهاری) نیز موقعیت های نجومی مهمی را نشان می دهند. صفحه پایینی ساعت نیز یک تقویم مدور است که روز هفته ماه و سال را نمایش می دهد.

ساعت نجومی پراگ ساعتی چند منظوره است

ساعت نجومی پراگ تنها یک ساعت برای نمایش زمان جاری نیست. این ساعت یک ابزار نجومی و تقویمی پیچیده است که اطلاعات بسیار متنوعی را در یک نگاه ارائه می دهد. علاوه بر نمایش زمان در سیستم های مختلف (زمان قدیمی چک اروپای مرکزی و بابلی) موقعیت سیارات و ستارگان فازهای ماه و اطلاعات جغرافیایی مربوط به طول روز و شب را نیز نشان می دهد.

صفحه تقویم آن نیز اطلاعات مربوط به روزهای سال ماه ها و حتی سال جاری را به نمایش می گذارد. این چندمنظوره بودن ساعت نجومی پراگ را به یکی از پیشرفته ترین ابزارهای زمان سنجی و نجومی دوران خود تبدیل کرده بود.

نمایش ساعت نجومی پراگ چگونه است؟

هر ساعت از ساعت ۹ صبح تا ۱۱ شب نمایشی جذاب در ساعت نجومی پراگ اجرا می شود. در این نمایش مجسمه های نمادین خصلت های ناپسند به حرکت در می آیند. همزمان دو پنجره کوچک در بالای ساعت باز می شوند و مجسمه های دوازده حواریون (Apostles) به آرامی از یکی وارد و از دیگری خارج می شوند.

پس از عبور حواریون و بسته شدن پنجره ها مجسمه یک خروس در بالای ساعت بانگ می زند. صدای زنگ ساعت نیز به گوش می رسد و نمایش به پایان می رسد. این نمایش کوتاه اما پرمعنا یکی از دلایل اصلی جذب گردشگران به این ساعت است و اوج آن معمولاً در ظهر و نیمه شب (اگرچه نمایش نیمه شب کمتر رایج است) رخ می دهد.

افسانه های ساعت نجومی پراگ

همانند بسیاری از آثار تاریخی باستانی ساعت نجومی پراگ نیز با افسانه ها و رمز و رازهایی آمیخته شده است. این داستان ها نسل به نسل منتقل شده اند و به جذابیت و هاله اسرارآمیز اطراف ساعت افزوده اند. این افسانه ها اغلب بازتابی از ترس ها امیدها و باورهای مردم در دوران ساخت و استفاده از ساعت بوده اند.

این باورها نشان می دهند که مردم در گذشته ساعت را تنها یک ابزار مکانیکی ساده نمی دیدند بلکه آن را موجودی زنده با قدرت تأثیرگذاری بر سرنوشت شهر می پنداشتند. این افسانه ها بخشی جدایی ناپذیر از هویت فرهنگی ساعت نجومی پراگ هستند.

افسانه تلخ ساخت ساعت نجومی پراگ

مشهورترین افسانه پیرامون ساعت نجومی پراگ داستان غم انگیز استاد هانوش است. طبق این افسانه پس از اتمام ساخت ساعت که بی نظیر و شگفت انگیز بود مقامات شهر پراگ از ترس اینکه مبادا هانوش چنین شاهکاری را برای شهر دیگری تکرار کند او را کور کردند. این اقدام بی رحمانه باعث شد که هانوش دیگر نتواند ساعت دیگری بسازد.

افسانه ادامه می دهد که هانوش قبل از مرگ با کمک شاگرد خود وارد ساعت شد و مکانیسم آن را خراب کرد. این خرابی به قدری جدی بود که سال ها طول کشید تا کسی بتواند آن را تعمیر کند. این افسانه تلخ نبوغ و تراژدی را به هم می آمیزد و بُعد انسانی عمیقی به تاریخچه ساعت می بخشد.

رمز و رازهای ساعت نجومی پراگ

یکی از باورهای قدیمی مرتبط با ساعت نجومی پراگ این است که اگر ساعت خراب شود یا از کار بیفتد اتفاقات شومی برای شهر پراگ رخ خواهد داد و نظم شهر به هم می ریزد. این باور نشان دهنده اهمیت و جایگاه ویژه ای است که مردم برای این ساعت قائل بودند و آن را با سرنوشت شهر گره زده بودند.

رمز و راز دیگر به صدای خروس در پایان نمایش ساعتی بازمی گردد. مردم از قدیم معتقد بودند که بانگ خروس در صبحگاه اشباح و شیاطین را از شهر دور کرده و محافظت و خوش اقبالی برای روز پیش رو به ارمغان می آورد. این باورها بخشی از فرهنگ عامه و فولکلور پراگ را تشکیل می دهند.

تعمیرات ساعت نجومی پراگ

حفظ و نگهداری ساعت نجومی پراگ در طول قرن ها نیازمند تعمیرات و بازسازی های متعدد بوده است. پیچیدگی مکانیسم و قدمت آن ایجاب می کند که متخصصان به طور دوره ای آن را بررسی و تعمیر کنند. همانطور که اشاره شد ساعت در سال ۱۵۵۲ و همچنین پس از جنگ جهانی دوم دچار آسیب های جدی شد که نیاز به تعمیرات اساسی داشت.

در سال ۲۰۱۸ یکی از مهم ترین بازسازی های معاصر روی ساعت انجام شد. در این پروژه بخش هایی از ساعت از جمله صفحه تقویم مدور که اطلاعات روز و سال را نمایش می داد با نسخه های کپی دقیق از نمونه های اصلی جایگزین شدند. مجسمه ها نیز که از ورق های فلزی ساخته شده بودند مورد بازسازی و مرمت قرار گرفتند تا زیبایی و عملکرد آن ها حفظ شود.

بهترین زمان برای بازدید از ساعت نجومی پراگ

برای تجربه کامل جذابیت ساعت نجومی پراگ بهترین زمان بازدید ساعاتی است که نمایش متحرک آن اجرا می شود. این نمایش هر ساعت از ساعت ۹ صبح تا ۱۱ شب برگزار می شود. تجمع گردشگران معمولاً چند دقیقه قبل از رأس ساعت در میدان شهر قدیمی آغاز می شود.

نمایش های ظهر و نیمه شب به دلیل اهمیت نمادینشان اغلب به عنوان برجسته ترین اجراها شناخته می شوند اما هر نمایش ساعتی فرصت خوبی برای تماشای حرکت مجسمه ها و حواریون است. برای جلوگیری از ازدحام بیش از حد ممکن است بازدید در ساعات اولیه صبح یا اواخر عصر مناسب تر باشد اما برای دیدن نمایش اصلی باید رأس ساعت در میدان حضور داشته باشید.

قدیمی ترین ساعت نجومی جهان کجاست ؟

ساعت نجومی پراگ در جمهوری چک سومین ساعت نجومی قدیمی جهان و قدیمی ترین ساعت نجومی است که هنوز فعال و در حال کار است.

آیا ساعت نجومی پراگ دقیق است ؟

بله با وجود قدمت بسیار زیاد ساعت نجومی پراگ پس از تعمیرات و نگهداری منظم توسط متخصصان همچنان با دقت کار می کند و اطلاعات نجومی و زمانی را نمایش می دهد.

ساعت نجومی پراگ چند ساله است؟

ساعت نجومی پراگ در سال ۱۴۱۰ میلادی ساخته شده است. بنابراین این ساعت بیش از ۶۰۰ سال قدمت دارد و یکی از کهن ترین سازه های مکانیکی فعال در جهان محسوب می شود.